Totebags en papieren rietjes? Toch niet zo duurzaam als je denkt

Op een beurs, in de winkel, tijdens een evenement of na een workshop: er is bijna geen ontkomen aan de katoenen totebags die (vaak gratis) worden uitgedeeld.

En daar stopt de duurzaamheidstrend niet. Er zijn ook rietjes van metaal of bamboe, herbruikbare luiers, koffiebekers en menstruatieproducten die hun plastic tegenhangers kunnen vervangen.

Weg met al dat wegwerpplastiek, dat is beter voor de planeet! Althans, dat is de leuze die vaak weerklinkt.

De realiteit is volgens Laure Herweyers, doctor in productontwikkeling aan de Universiteit Antwerpen, toch wat genuanceerder. Die totebags zijn niet per definitie duurzamer dan de plastic wegwerpvariant, vertelt ze in 'Het uur van de waarheid'.

Het probleem ligt volgens Herweyers vooral bij het productieproces van de totebags. "De productie van zo'n totebag kost veel meer energie, water en materiaal. Daardoor moet die een aantal keren hergebruikt worden voor het duurzamer wordt dan een single-use plastic zakje."

Hoe vaak je je katoenen draagtas dan moet hergebruiken? "Onderzoeken variëren van 50 tot 7.000 keer", zegt Herweyers. "Het heeft met veel factoren te maken. Je hebt de waterimpact, maar je hebt ook het soort materiaal. Is je totebag gemaakt van biologisch katoen of regulier katoen? Hoe dik is de stof van die totebag?"

"De algemene conclusie is wel dat je die vaak moet hergebruiken voor je het milieu echt helpt. Als je 1 totebag echt voor alles gebruikt, dan is dat heel goed. Maar als je er veel gratis krijgt en ze opstapelt bij je thuis, dan is het moeilijk om het duurzaam te houden."

Volgens Herweyers moeten producenten van de katoenen draagtassen, en de bedrijven die ze bestellen, beter nadenken over de milieu-impact. "Het wordt gebruikt als een marketing tool, een manier om jezelf als bedrijf in de kijker te zetten." 'Kijk, wij zijn duurzaam', lijkt het te willen schreeuwen.

"Eigenlijk gaat het dan niet meer over dat duurzaamheidsaspect, maar wel over hoe je als bedrijf overkomt. Dat is problematisch." Het doel van een kleinere milieu-impact hebben, raakt op die manier zoek.

Het probleem is veel groter dan enkel de katoenen draagtassen. Neem nu de 'duurzame' alternatieven voor rietjes.

"Vanuit de Europese regelgeving zijn plastic rietjes verboden. Dat is op zich niet verkeerd", benadrukt Herweyers. "Maar als alternatief werd massaal ingezet op kartonnen of papieren rietjes. Die zijn ook single-use, hebben een coating vanbinnen waardoor ze niet meer recycleerbaar zijn, en iedereen ergert zich eraan."

Andere herbruikbare alternatieven, zoals metaal, moeten net als de totebags een aantal keer hergebruikt worden voor ze hun klimaatnut bewijzen. Er zijn volgens Herweyers studies die spreken over een minimum aan 150 gebruiksmomenten.

"Als die gebruikt worden in de horeca, kom je snel aan dat cijfer. Maar heb je er thuis tientallen liggen omdat je die als cadeau hebt gekregen, dan wordt het weer moeilijk."

Al wil dat niet zeggen dat we daarom weer allemaal naar plastic rietjes moeten grijpen. "We moeten eerder nadenken over of we die rietjes eigenlijk wel nodig hebben. Of als je dan zo'n rietje hebt, dat je het dan probeert vaak te hergebruiken, zodanig dat het het waard is."

Wat heb je al in huis en wat kan je nog gebruiken? "Dat zou altijd de eerste bedenking moeten zijn", vindt Herweyers. "Het is belangrijk dat we producten zo weinig mogelijk afdanken en zoveel mogelijk gebruiken, tot op het einde van het leven van het product."

Voor consumenten is het vaak moeilijk om door de bomen het bos te zien. "Het is niet de verantwoordelijkheid van de consument om dat allemaal te weten en het ineens juist te doen. Het is vaak heel moeilijk."

Productontwerpers kunnen het de consument wel makkelijker maken. "Het begint bij het ontwerpen van goede, degelijke producten die effectief een positieve impact hebben voor het milieu." Ontwerpers moeten inzetten op de ontwikkeling van producten die mensen wíllen hergebruiken.

Neem nu koffiebekers. Die zijn volgens Herweyers vaak slecht ontworpen. "Daar kan je als ontwerper op inspelen: zorg voor kwaliteitsvolle en duurzame materialen, die niet na een paar keer gebruiken kapot gaan."

"Is het duidelijk hoe je het product moet gebruiken? Is het aantrekkelijk? Ook dat kan mensen aanspreken om hun product beter te gaan verzorgen of langer te gebruiken."