In 2023 werden voor het vierde jaar op rij tellingen gehouden van dak- en thuislozen in Vlaanderen en Wallonië. Voor het eerst werd er geteld in steden die al aan bod waren gekomen: Gent en Leuven. Vooral de forse toename in Gent springt in het oog: van nog geen 2.000 dak- en thuislozen in 2020 naar bijna 2.500 in 2023. Opmerkelijk: het aantal kinderen in de tellingen steeg er zelfs met meer dan 50 procent.

“De sterke groei in Gent heeft te maken met de toename van het aantal dak- en thuislozen met een psychische of verslavingsproblematiek. Die groep nam er met meer dan de helft toe”, zegt Koen Hermans, promotor van het onderzoek en verbonden aan het Lucas-instituut van de KU Leuven.

Gent is niet de enige plaats waar veel van de dak- en thuislozen met een verslaving of psychische problemen kampen. “Dat komt onder meer door de tendens naar steeds kortere verblijven in de psychiatrie”, zegt Hermans. “Op zich is dat geen probleem, want een langdurig verblijf in een instelling is geen ideale oplossing, maar dan moet er daarna wel begeleiding en opvolging zijn. Die is er te weinig.”

Ward Mentens, teamcoördinator van het mobiel team van zorggroep Sint-Kamillus in Leuven, erkent dat. Zijn team richt zich op mensen die dakloos zijn, met een ernstige psychiatrische aandoening of verslavingsproblematiek. “Wij werken gemiddeld een uur per week met mensen. Als je uit een instelling komt waar je 24 op 24 uur begeleid wordt, is dat verschil erg groot en valt een groot deel weg van de structuur die je er opbouwt.”

Wie uit een opname komt, kan bovendien zeer moeilijk terecht op de woningmarkt. “Het is heel lastig voor de sociale dienst van een psychiatrische afdeling om voor hen een woonst te vinden. Het zijn vaak mensen met een beperkt inkomen”, zegt Mentens.

Op straat verblijven, kan psychische problemen uitlokken of versterken. Die mensen kunnen ook vaak moeilijk bereikt worden. “Wij noemen dat ‘zorgwekkende zorgmijders’”, zegt Mentens. “Dat zijn mensen die nood hebben aan zorg, maar een antipsychiatrische houding hebben. Ze hebben dikwijls een instellingstraject achter de rug, en dan duurt het lang om een vertrouwensband op te bouwen.”

40 procent jonger dan 25

Maar de psychiatrische zorg speelt ook onvoldoende in op die doelgroep, zegt Hermans. Zo botsen mensen met een combinatie van problematieken op de specialisatie van het zorgaanbod. “Voor de verslavingszorg is een psychiatrische problematiek vaak een reden voor uitsluiting en omgekeerd. Die mensen vallen tussen de mazen van het net”, zeggen schepen van Armoedebestrijding Rudy Coddens (Vooruit) en schepen van Wonen Tine Heyse (Groen) van Gent.

In heel Vlaanderen wordt het aantal dak- en thuislozen geschat op ongeveer 20.000 mensen. Zo’n veertig procent is jonger dan 25, onder wie bijna 6.000 kinderen. “Maar de meeste minderjarigen verblijven in tijdelijke woningen of bij vrienden en familie en niet op straat”, zegt Hermans.

Er worden niet alleen mensen geteld die op straat slapen of in de noodopvang verblijven, maar ook mensen in opvangcentra voor thuislozen, mensen die langer dan nodig in een instelling verblijven, mensen in een kraakpand of een woonwagen, wie bij familie of vrienden verblijft of dreigt uit huis gezet te worden binnen de maand.

Lees ook

 Honderden drugsverslaafden in Brusselse metrostations: “Heroïne, cocaïne, crack. In de metro kan je alles krijgen”