Aarde absorbeert steeds meer zonne-energie: wat is de impact op de opwarming?

Het klimaat van de aarde wordt bepaald door een delicate balans tussen de hoeveelheid (kortgolvige) zonnestraling die wordt geabsorbeerd in de atmosfeer en aan het oppervlak, en de hoeveelheid thermische infrarode (langgolvige) straling die de aarde uitstraalt naar de ruimte. Een positieve energie-onbalans - wat we nu hebben - betekent dat het aardsysteem energie wint. Het gevolg is dat de planeet opwarmt. Wanneer de aarde meer energie uitstraalt dan ze ontvangt, kan dat leiden tot afkoeling.

_{Lees verder onder de afbeelding.}

Door de toename van broeikasgassen in de atmosfeer blijft er meer thermische infrarode straling gevangen, waardoor er een onevenwicht ontstaat. Daardoor warmt de aarde op en straalt ze nog meer warmte uit in een poging het evenwicht te herstellen. Recente metingen van de CERES-satelliet, die het stralingsbudget van de aarde meet, tonen aan dat, zoals verwacht, de uitgaande langgolvige straling inderdaad is toegenomen door de stijgende temperaturen.

Maar de toename is niet zo sterk als die van de geabsorbeerde zonnestraling, vooral in de afgelopen twintig jaar, waardoor het energieonevenwicht steeds groter wordt. De planeet ontvangt meer energie dan dat ze uitstraalt. Het onevenwicht in het begin van de jaren 2020 is bijna twee keer zo groot als dat van midden 2005 tot midden 2015.

_{Lees verder onder de afbeelding.}

Dat komt ten eerste omdat de piek van de elfjarige cyclus van de zon nadert. De zon is daardoor iets krachtiger, waardoor meer straling de aarde bereikt. Maar dat kan niet verklaren waarom onze planeet een extra 2,3 watt per vierkante meter over zijn oppervlakte van 510 biljoen m² absorbeert, vergeleken met het eerste decennium van de satellietgegevens.

Het heeft dus wellicht ook te maken met de reflectiviteit (albedo) van onze planeet die afneemt. Dat kan onder meer komen doordat er minder ijsoppervlak is, dat veel zonlicht reflecteert. Ook een afname van wolken die het zonlicht weerkaatsen kan ermee te maken hebben.

Die afname van weerkaatsing kan eveneens worden toegeschreven aan een wereldwijde afname van aerosolen en zwaveluitstoot. Sinds 2010 is de uitstoot van aerosolen, dat zijn kleine deeltjes in de atmosfeer, aanzienlijk afgenomen door de verminderde luchtvervuiling. Sinds 2020 is dat ook het geval door beperkingen op zwavelbrandstoffen voor oceaanvrachtschepen.

Minder aerosolen zijn gunstig voor de menselijke gezondheid, maar onthullen nu het broeikaseffect dat gedeeltelijk verborgen was, wat weer leidt tot een versnelde wereldwijde opwarming. Ze weerkaatsten lange tijd een deel van de zonnestraling, maar nu bereikt deze straling de aarde wel.

Lees ook:

Waarom warmt de aarde eigenlijk op? En zijn een paar graadjes extra echt zo erg? Klimaatwetenschapper beantwoordt 5 vragen (+)

Is er nog toekomst voor skitoerisme in Alpen door klimaatverandering? “Massaal gaan skiën zal tot het verleden behoren” (+)

FACTCHECK: Kunnen we echt ons klimaat redden met ‘oceaan-fertilisatie’? Klimaatexpert licht toe (+)