Recordaantal werklozen financieel gestraft: “Schors onmiddellijk de uitkering van iedereen die zomaar zijn kat stuurt”

Eerst het goede nieuws: het aantal werkzoekenden met een uitkering in ons land blijft afnemen, zo blijkt uit het jaarrapport van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA). In 2023 waren er per maand gemiddeld net geen 285.000 uitkeringsgerechtigde volledig werklozen op zoek naar een job.

Of dat is toch wat van hen wordt verwacht. Want dat niet iedere werkzoekende even enthousiast aan het solliciteren gaat, blijkt nogmaals uit het recordaantal dossiers dat de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) het voorbije jaar doorschoof naar de RVA. Dat schorste 11.688 Vlaamse werkzoekenden, wat betekent dat zij tijdelijk of definitief geen uitkering meer kregen. Daarmee werd meer dan één op de negen (11,5%) van de bijna 102.000 Vlaamse werkzoekenden met een uitkering financieel bestraft vanwege te weinig werkijver. Nooit eerder werden er zoveel werklozen zo zwaar op de vingers getikt.

“Het overgrote deel kreeg die sanctie omdat ze niet opdagen voor een gesprek met onze arbeidsbemiddelaar. Dan kan je geen traject naar werk uitstippelen natuurlijk”, zegt Wim Adriaens, de CEO van VDAB. Van net geen 10.000 werkzoekenden werd de uitkering tijdelijk volledig geschorst of verminderd tot het leefloon (samenwonend: 842 euro per maand, alleenstaand: 1.263 euro), en dat veelal voor één tot drie maanden. 1.757 werklozen toonden zelfs zo weinig werkbereidheid dat hun uitkering definitief werd stopgezet. “Zij kunnen er pas opnieuw aanspraak op maken nadat ze effectief aan het werk zijn geweest.”

Vooraleer een dossier bij de RVA belandt, is al een heel traject afgelegd, legt Adriaens uit. Een werkzoekende krijgt van de VDAB in wezen drie kansen vooraleer zijn dossier naar de controledienst gaat die hem een sanctie kan opleggen. “Toont een werkzoekende onvoldoende initiatief, dan zal zijn VDAB-bemiddelaar hem in eerste instantie een sollicitatieopdracht geven, of hem een opleiding laten volgen. Blijft de betrokkene onvoldoende moeite doen, dan worden de verplichtingen scherper gesteld en vastgelegd in een contract.”

“Er volgt ook nog een derde kans. ‘Dat zijn er wel heel wat’, zal u misschien denken. Maar wij redeneren: elke kans om iemand op het pad te krijgen, is een goede stap. Anderzijds vraagt de arbeidsrechtbank bij een eventuele zaak achteraf ook dat een gesanctioneerde voldoende kansen heeft gekregen om zijn gedrag aan te passen.”

VDAB heeft de focus op werk, maar sanctioneert dus waar nodig, met als uiteindelijke doel de werkloze toch op andere gedachten te brengen. Maar dan nog wordt de weerspannige werkzoekende niet per se in de portemonnee getroffen. In zowat de helft van de gevallen bleef een sanctie bij een zogenaamde voorafgaande waarschuwing. 677 ongemotiveerde werkzoekenden kregen een verwittiging - het allerlaatste knipperlicht voor er actie volgt, zeg maar.

Onder meer ondernemersorganisatie UNIZO windt zich danig op over de vele niet-werkwillige werkzoekenden. “Bedrijven vinden nog steeds zeer moeilijk personeel. We kunnen dan ook niet toelaten dat werkzoekenden niet ingaan op afspraken bij VDAB”, reageert topman Danny Van Assche. “Komen opdagen bij de arbeidsbemiddelaar is toch wel het minste wat we mogen verwachten van wie werkzoekend is en een werkloosheidsuitkering ontvangt. Het is zeer goed dat de VDAB dit strenger controleert en sanctioneert, maar het moet nog verder gaan.”

Van Assche pleit ervoor de werkloosheidsuitkering onmiddellijk én automatisch te schorsen van iedereen die zonder grondige reden zijn kat stuurt. “Wie geen goede reden heeft om niet op te dagen, is niet bereid te werken en verdient geen werkloosheidsuitkering. Het is een verhaal van rechten én plichten. Punt.”

Nog uit het jaarrapport van de RVA blijken erg grote verschillen in de aanpak door de verschillende gewesten. Liefst acht op de tien (82%) financiële sancties gebeuren in Vlaanderen. Forem, de Waalse tegenhanger van VDAB, trof slechts 2.155 van de bijna 123.000 werkzoekenden (1,75%) die het begeleidt in hun portemonnee. Dat is 1 op 57. In Brussel lag het aandeel gesanctioneerden nog een pak lager, op amper 0,65 procent ofwel 1 op 154.

Of zoals topman Danny Van Assche het samenvat: “Vlaanderen blaft en bijt ook wanneer nodig. Brussel blaft wel, maar bijt niet. En Wallonië blaft zelfs niet. Willen we 80 procent van de beroepsactieve bevolking aan het werk, zal er in die laatste twee gewesten een meer Vlaams beleid gevoerd moeten worden.”

Nog opmerkelijk: de RVA kon ons de voorbije twee dagen niet zeggen hoeveel miljoen euro aan werkloosheidssteun door de sancties niet werd uitbetaald, laat staan hoeveel euro’s een gestrafte werkzoekende gemiddeld aan zich zag voorbijgaan. Ook het kabinet van federaal minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) moest het antwoord schuldig blijven. “De berekening is blijkbaar een complex gegeven en vraagt even tijd”, zo luidde de reactie.