Politicoloog Carl Devos: ‘Wie zou winnen bij stemrecht, valt onmogelijk te voorspellen’

© BelgaImage

Volgens het ene onderzoek zou Vlaams Belang verliezen bij de afschaffing van de opkomstplicht, volgens het andere de liberalen of socialisten, zegt politicoloog Carl Devos (UGent). ‘Maar partijen zouden hun strategie ook aanpassen.’

Heeft het afschaffen van de opkomstplicht ook voordelen? (Simone Janssen, Merksem)

Carl Devos: Uiteraard. Mensen die nu tegen hun zin op zondagochtend naar het stembureau trekken, zouden dat niet meer hoeven te doen. De politieke partijen zouden zo veel mogelijk mensen mobiliseren en zo het feest van de democratie groter maken. En ten slotte zijn er mensen die denken dat de kwaliteit van de stemmen zou stijgen, omdat de kiezer beter gemotiveerd zou zijn. Maar dat valt allemaal heel moeilijk te bewijzen.

Zou het niet beter zijn de lijststem af te schaffen, de kandidatenlijst alfabetisch te ordenen en de kiezer een verplichte voorkeurstem te laten uitbrengen? Dat zou misschien het nepotisme en de vriendjespolitiek kunnen indijken? (Guido Dyck, Tessenderlo)

Devos: Het zou de invloed van partijbesturen op wie verkozen wordt inderdaad verminderen: elke kandidaat moet dan op eigen kracht verkozen worden. Anderzijds werk je de personalisering van de politiek met zo’n systeem in de hand. Een alfabetische ordening lijkt me ook nogal radicaal: dan worden alle Verscheldens ook gediscrimineerd tegenover de Albrechts. Want bij een lange lijst kijken veel kiezers enkel naar de eerste namen. Dan zou je al met een gerandomiseerd systeem moeten werken, op basis van loting bijvoorbeeld. Ten slotte nog één kanttekening: met zo’n systeem kunnen partijen ook niet langer nieuw talent of minder populaire dossiervreters naar voren schuiven, wat toch zonde zou zijn.

Als de opkomstplicht afgeschaft wordt, zullen politieke partijen hun strategieën ook veranderen

Welke partijen hebben het meest te winnen of te verliezen bij de invoering van het stemrecht? (Ben Delmez, Itegem)

Devos: Dat valt moeilijk te voorspellen. In het verleden zijn een paar wetenschappelijke onderzoekjes gedaan en werd bij mensen gepeild of ze nog zouden stemmen bij kiesrecht, en voor wie. Uit één onderzoek bleek dat het Vlaams Belang zou inboeten, uit een ander de liberalen en uit nog een ander de socialisten. Trouwens: als de opkomstplicht afgeschaft wordt, zullen politieke partijen hun strategieën ook veranderen. Het is dus onmogelijk om dat te simuleren.

Zouden we een ‘eis-tot-ontslagstem’ kunnen invoeren, via een online enquête bijvoorbeeld? Zo blijft participatie in de democratie niet beperkt tot één keer stemmen om de vier of vijf jaar. Iemand die de boel wetens en willens belazert, krijgt toch ook zijn C4? (Roger Bosman, Herentals)

Devos: Puur technisch gezien is dat zeker mogelijk. In de Verenigde Staten bestaat bijvoorbeeld de recall, een procedure om verkozenen te ‘herroepen’: als er voldoende handtekeningen worden verzameld, kan een referendum volgen over de vraag of er een herverkiezing moet komen. Maar in ons land zie ik dat niet gebeuren. Ten eerste omdat de partijen hier grotendeels bepalen wat hun verkozenen doen. Eén parlementslid afstraffen, zou dus niet zo eerlijk zijn. En bovendien werken we, in tegenstelling tot de VS, met zeer grote kieskringen. Een herverkiezing valt daardoor veel moeilijker te organiseren.

VRAAG VAN DE WEEK

Zou het volgens u zin hebben om naast de blanco stem ook een proteststem in te voeren die zou leiden tot lege stoelen in het parlement? Dat zou meteen ook een besparing zijn. (Bruno Macharis, Aalst)

Devos: Dat lijkt me geen goed idee. Bij de opening van het parlement zouden die lege stoelen misschien even indruk maken, maar daarna gaan we allemaal over tot de orde van de dag. Die lege zetels zouden de regeringsvorming nog complexer maken. En erger: er zou alleen absolute stilte klinken, geen kritische oppositie. Dan lijkt het me veel zinvoller om wél te stemmen op kritische politici, of om actie te voeren buiten het parlement. Om te besparen hoef je dat trouwens niet te doen. Op het totale politieke budget zijn enkele lege stoelen slechts een habbekrats.

VOLGENDE WEEK

Zijn communies een hypocriete boel?

Stel uw vraag aan moraalfilosoof Patrick Loobuyck.


Mail uw vragen naar mijnvraag@knack.be en maak kans op een boekenbon van Standaard Boekhandel ter waarde van 20 euro.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content