"Een keerpunt voor de AKP": wat betekent de "historische nederlaag" voor president Erdogan en zijn partij?

De lokale verkiezingen in Turkije waren geen nek-aan-nekrace, zoals eerder voorspeld werd. Integendeel, uit de uitslagen blijkt dat AKP, de partij van de Turkse president Erdogan, afstevent op een stevige nederlaag. De seculiere oppositiepartij CHP kon de overwinning binnenhalen. 

Het is een historische nederlaag voor Erdogan, zegt Mitra Nazar in De Ochtend op Radio 1. Zij is NOS-correspondente in Turkije. "We hebben gezien hoe de AKP quasi over de hele lijn, in bijna alle provincies van het land aan steun heeft verloren. Alle ogen waren gericht op de grote steden (zoals Istanbul, Ankara en Antalya, red.). Daar heeft de oppositie een enorme klap uitgedeeld aan de AKP."

Ook merkwaardig is dat Erdogan zijn nederlaag zelf toegeeft. In een toespraak zei hij gisteren dat de resultaten niet zijn "wat hij beoogd had" en sprak de Turkse president verder van "een keerpunt voor zijn partij. "Hij stelt zich sportief op. Dat is opvallend", zegt Dirk Rochtus, professor internationale politiek aan de KU Leuven. 

"Het lijkt erop dat Erdogan door de kiezer is afgestraft vanwege de economie", zegt Nazar. De Turkse bevolking heeft de voorbije jaren geleden onder extreme inflatie. "Vooral het afgelopen jaar zijn de gevolgen daarvan veel duidelijker geworden voor de gewone mensen in het hele land."

Bovendien krijgt Erdogan het politiek ook langs verschillende kanten hard te verduren, zegt professor Rochtus. "Erdogan heeft te kampen gekregen met concurrentie aan zijn rechterflank. De islamistische Nieuwe Welvaartspartij heeft zich een tijd geleden afgescheurd van haar bondgenootschap met de AKP en behaalt nu 6 procent. Dat is ook een zware klap voor de president." 

Volgens Nazar tonen de lokale verkiezingen dat de democratie gewerkt heeft in Turkije. "De stembus doet er nog steeds toe, dat hebben de verkiezingen wel laten zien. Daarnaast hebben deze uitslagen de oppositie veel zelfvertrouwen gegeven en tonen ze dat ook de oppositie in Turkije er nog toe doet."

"De verkiezingen laten zien dat het mogelijk is om te winnen van Erdogans machtige AK-partij en dat er wel degelijk een alternatief (CHP, red.) is. Ook burgemeester Ekrem Imamoğlu, de ster van deze verkiezingen, toont dat hij de energie en het charisma heeft om op termijn ook landelijk een bedreiging te vormen voor Erdogans macht", zegt Nazar.

Dat is belangrijk voor de Turkse democratie die de afgelopen jaren erg onder druk staat, zegt ook Rochtus. "Verschillende instellingen zijn in het slop geraakt. Erdogan heeft de afgelopen jaren al de macht naar zich toegetrokken."

"Desondanks blijft de Turkse kiezer toch zeer weerbaar", gaat Rochtus verder. "Deze verkiezingen bewijzen dat de mensen zich niet zomaar laten ringeloren. Ze blijven vechten voor hun rechten en vrijheden. Dat is merkwaardig."

"De AKP lijkt op haar weg naar buiten te zijn", zegt Nazar. Volgens haar toont het stemgedrag dat Turken vandaag toch eerder op de man Erdogan, dan op zijn partij stemmen. "De partij van Erdogan staat er niet meer zo sterk voor als vroeger", klinkt het.

Hoewel Erdogan eerder deze maand liet weten dat de gemeenteraadsverkiezingen de laatste zijn waaraan hij actief deelneemt en hij zich bijgevolg geen kandidaat zal stellen voor de presidentsverkiezing van 2028, geloven maar weinig mensen dat hij zich daaraan zal houden.

"2028 is nog ver weg", zegt Nazar. "De komende 4 jaar is Erdogan gewoon nog president van Turkije. Daar gaat op dit moment niks aan veranderen."

Daarnaast benadrukt professor Rochtus dat het nu "maar om gemeenteraadsverkiezingen" gaat. Hoewel die een belangrijke symbolische waarde hebben, kunnen de nationale verkiezingen over 4 jaar nog steeds anders uitpakken.

"Bij gemeenteraadsverkiezingen is de drempel om te stemmen voor de oppositie voor veel mensen lager. Maar als het echt aankomt op de presidentsverkiezingen dan kan het zijn dat Erdogan toch weer zijn troeven uitspeelt. Hij blijft nog steeds geliefd bij veel Turken. Tegelijk is zijn tegenstrever in Istanbul ook charismatisch. Als Erdogan zich kandidaat stelt in 2028, zal het een clash van de titanen worden", aldus Rochtus.