‘Als Rusland een bom gooit, spreken ze zich uit. Wanneer Israël dat doet, blijft het muisstil’: Westelijke Jordaanoever in beeld

Palestijnse strijders met machinegeweren in de aanslag. Een jongetje dat vrij en blij door het koren huppelt. Lijken die door een rouwende menigte ten grave worden gedragen. Indringende kinderogen waar de bezorgdheid in te lezen staat. Panische blikken die de lucht afspeuren: er nadert toch zeker geen drone? De zon die door een boom schijnt. Het prachtige weidse landschap links van de Jordaan, de vernieling in de straten van de dorpen en steden.

Sinds 2021 brengt de Palestijns-Nederlandse documentairefotograaf en filmmaker Sakir Khader het leven op de Palestijnse Westoever in beeld. Hij reist er vier, vijf keer per jaar heen en portretteert er het dagelijks leven in al zijn kleine aspecten, de dood in zijn gruwelijkste vorm. De twee horen hier op de Westelijke Jordaanoever onlosmakelijk bij elkaar. Khader past geen censuur toe. Niet voor het licht, niet voor het donker.

‘De serie valt op door de fotografische kwaliteit en emotionele impact. Je ziet dat de fotograaf al langere tijd met dit onderwerp begaan is en contact weet te maken met de inwoners van de regio. Met deze serie wordt erop gewezen dat, terwijl de ogen sinds 7 oktober massaal op Gaza gericht zijn, de bewoners van de Westelijke Jordaanoever gedurende het gehele jaar óók onder hoogspanning hebben geleegd – met tragische gevolgen.’

Het zijn niet onze woorden, wel die van de jury van Nederlands’ belangrijkste fotografieprijs, de Zilveren Camera. Sakir Khader won de jongste editie met zijn reeks over het leven op de Westoever. Nog tot half april is zijn werk, samen met dat van de andere laureaten, in Museum Hilversum te zien.

Het is vooral dat laatste waar Khader heel blij om is, vertelt hij. “Mensen gaan naar een museum om je werk te zien, ze blijven erbij stilstaan. Wanneer mijn foto’s in de krant staan is dat ook fijn, maar mensen bladeren toch snel weer voort. Op deze manier bereik ik een ander, aandachtiger publiek.”

En als je zijn verhaal hoort, is zijn beweegreden meteen duidelijk. Sakir Khader werd in 1990 in Vlaardingen geboren, een stad net buiten Rotterdam. Hij is de kleinzoon van Palestijnse arbeidsmigranten: zijn grootouders aan vaderskant kwamen in 1965 uit Nabloes naar Nederland om er te werken in een boterfabriek, zijn moeder kwam in 1988 in Nederland aan.

Khaders hele leven speelde zich hier af, geprangd tussen de Rotterdamse haven en de Noordzee. Palestina, dat was zijn familie, waar hij op vakantie ging en zoveel neven, nichten en vrienden had. Pas later sijpelde het politieke bewustzijn binnen, en met dat bewustzijn ook de boosheid over hoe Joodse kolonisten de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever onderdrukken.

Want dat is misschien nog het meest ontnuchterende aan de foto’s hier: ze dateren van voor 7 oktober, van voor de dag dat Hamas Israël aanviel, en dus van voor de dag dat het Israëlische leger begon met het onophoudelijk bombarderen van Gaza. Ook voor die prille herfstdag stierven al bijna dagelijks Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever.

De rapporten van mensenrechtenorganisaties liegen er niet om. In de eerste negen maanden van 2023 kwamen 243 Palestijnen om als rechtstreeks gevolg van het conflict met Israël, aldus de Verenigde Naties. Liefst 205 van die doden vielen op de Westelijke Jordaanoever, 34 in Gaza en 4 op Israëlisch grondgebied. Vorig jaar werden 1.171 gebouwen vernield op de Westoever, 2.261 mensen uit hun huizen verdreven.

“Het leven was er al ellendig, maar het is sinds 7 oktober nog ellendiger geworden. De Westoever is nu geïsoleerd, waardoor Israël in feite carte blanche gekregen heeft om te doen wat ze willen. De wereld lijkt er geen problemen meer mee te hebben – ‘want 7 oktober’, zegt men dan.

“Iedere moord op een Palestijn, jong of oud, in Gaza of op de West Bank, door middel van een kogel of bombardement, wordt steeds weer gerechtvaardigd. Want 7 oktober. Steeds weer 7 oktober. Een steen gooien en je bent een terrorist. Vuurwerk en je bent een terrorist. Iets op Facebook plaatsen maakt je ook een terrorist. Maar burgers verhongeren, martelen, bombarderen en doodschieten, dat is zelfverdediging.”

De meest recente data die het OCHA, het Bureau voor Humanitaire Aangelegenheden van de Verenigde Naties, beschikbaar heeft lopen tot 5 maart. In de eerste twee maanden van dit jaar werden in de regio waar Khaders familie vandaan komt 229 huizen vernield en 545 mensen verdreven. Qua dodental loopt de registratie verder achter, maar na de eerste twee weken van 2024 stond de teller op de Westelijke Jordaanoever alweer op 48.

Het is een realiteit die we weinig meekrijgen, in tegenstelling tot die in Gaza. Op de Westelijke Jordaanoever staan vandaag weinig camera’s gericht. Daarom blijft Khader de zijne gebruiken. In februari was hij er nog eens, binnenkort vertrekt hij opnieuw. Zodat niemand kan zeggen dat ze niet wisten wat er daar gaande was. Want dat het verder zal escaleren, daar is Khader zeker van.

“Ook op de Westelijke Jordaanoever zit er een oorlog aan te komen. Je voelt de spanning er al jaren toenemen, maar iedereen negeert die. Want het is al 75 jaar aan de gang. Wat is er nieuw, zeggen ze dan? Ik heb veel neven in Israëlische gevangenissen. Van mijn vriendengroep blijft niet veel meer over: velen van hen zijn het afgelopen jaar vermoord. En ondertussen gaat het leven door, proberen mensen er het beste van te maken. Maar het gaat er van kwaad naar erger. Zeker nu de Westoever ook grotendeels geblokkeerd is van de rest van de wereld en mensen er steeds meer onder de armoedegrens komen.”

Dat de Israëlische president Isaac Herzog afgelopen weekend door koning Willem-Alexander werd ontvangen om een nieuw Holocaustmuseum te openen in Amsterdam, zit Khader daarom ook erg hoog. “Ik heb het gevoel dat een deel van de bevolking de Palestijnen steunt, maar het beleid niet. Dat zie je in het hele Westen. De politieke belangen staan nu opeens voorop. Als Rusland een bom gooit, spreken ze zich uit. Maar wanneer Israël dat doet, blijft het muisstil. Internationaal recht is een selectief begrip geworden. En zo kan Israël gewoon zijn gang blijven gaan. Dus ja, ik zie de toekomst in de Palestijnse gebieden heel donker in.”

Sakir Khader stelt nog tot en met 14 april tentoon in Hilversum, museumhilversum.nl