De tweede stad van Groot-Brittannië is failliet: ‘Er is geen geld meer voor jeugdclubs en buurtcentra’

“Kom binnen, de thee staat klaar. Wil je er toast met boter bij?” Met een lach opent Dee Kelly de deur van Sons of Rest, een paviljoen in Handsworth Park. In het weekeinde is dit het domein van cricketers, maar door de week komen bewoners van Birmingham hier voor warmte: die van een kop thee, de radiator of de medemens. De 52-jarige Kelly is gastvrouw van de tea and social. “We doen hier meer voor de mensen van Birmingham dan het stadsbestuur”, zegt de vrijwilliger. “Ze hebben nergens geld meer voor. Niet voor jeugdclubs, niet voor buurtcentra, en ze gaan ook buurtbibliotheken sluiten.”

Kelly werd tien jaar geleden landelijk bekend als de mondige White Dee uit Benefits Street, een documentaireserie over een straat in Handsworth waar bijna iedereen in de bijstand zat. Nu is ze een van de felste tegenstanders van de extreme bezuinigingen die de tweede stad van Groot-Brittannië te wachten staat. “Het paviljoen is veilig, want we krijgen geld uit het loterijfonds”, zegt Kelly op wier trui de tekst Birmingham Says No staat. “Maar de strijd tegen jeugdcriminaliteit zal zeker moeilijker worden als plekken sluiten waar jongeren heen kunnen. Kids worden de kinderen van de rekening.”

Omdat de stad van 1,15 miljoen inwoners afgelopen najaar failliet is gegaan, stemde het stadsbestuur onlangs in met een lange reeks bezuinigingsmaatregelen. Tientallen buurtcentra, jeugdclubs en bibliotheken zullen sluiten. De gemeentebelasting gaat de komende twee jaar met 21 procent omhoog, wat neerkomt op zo’n 400 euro per huishouden. Er zal amper geld meer zijn voor het dichten van gaten in het wegdek, terwijl de kosten omhoog gaan voor ongediertebestrijding en begrafenissen. De vuilophaal komt voortaan om de week en lantaarnpalen gaan op dimstand. Zeshonderd banen verdwijnen mogelijk.

Industriële revolutie

“De begroting is alleen goed voor ratten en gangsters”, zo vatte het Conservatieve raadslid Matt Bennett de noodbegroting samen, de misdaadserie The Sopranos parafraserend. Ooit kende Birmingham grote rijkdom, een gegeven waarvan de statige gebouwen in de binnenstad nog steeds getuigen. De stad in het midden van Engeland was in de 18de en 19de eeuw een belangrijk centrum van de industriële revolutie. De fabrieken in de West-Midlands, waarvan Birmingham het hart is, behoorden tot de modernste van het land. James Watt, de uitvinder van de stoommachine, ligt begraven op een kerkhof in Handsworth Park.

Als voornaamste oorzaak van de financiële problemen wijst de gemeente op de wet gelijke betalingen voor mannelijke en vrouwelijke ambtenaren. De introductie daarvan leidde tot een achterstallige rekening van honderden miljoenen. Daar komt bij dat de stad de afgelopen veertien jaar minder geld van het rijk heeft gekregen, het is de lange schaduw van de kredietcrisis van 2008. Critici wijzen naar een andere oorzaak: de blunders bij de introductie van een betalingssysteem van het IT-bedrijf Oracle. De implementatie daarvan ging, zoals bij wel meer ambitieuze IT-projecten in het Verenigd Koninkrijk, gepaard met kostbare miskleunen.

Ook is het organiseren van de Gemenebestspelen in 2022 duur uitgevallen. “Was het twee weken durende feest de verkoop van miljoenen aan gemeentelijke bezittingen waard?”, vroeg het Liberaal-democratische gemeenteraadslid Morriam Jan zich af over de gemeentelijke bijdrage van 214 miljoen euro. Het sportfeest was bedoeld om de stad van misdaadserie Peaky Blinders een positiever imago te geven, omdat de stad na de oorlog werd ontsierd door brutalistische gebouwen en een kluwen aan autowegen. Halverwege de jaren zeventig werd de stad opgeschrikt door twee IRA-aanslagen op pubs.

Bibliotheek met daktuinen

Er is veel geld besteed aan het opknappen van het centrum. Zo is een monster van een bibliotheek vervangen door een vriendelijker bouwwerk van de Nederlandse architect Francine Houben, compleet met daktuinen. Tegenover de opgeknapte binnenstad steken de verloederde buitenwijken schril af, met zwerfafval en dichtgetimmerde panden. Daar woeden territoriale bendeoorlogen. “Mijn zestien jaar oude zoon heeft de afgelopen jaren vier vrienden verloren door messengeweld’, zegt vrijwilliger Dee Kelly in het cricketpaviljoen. ‘Je leven kan afhangen van de vraag in welk postcodegebied je woont. Handsworth is een gevarenzone.”

Volgens collega-vrijwilliger Paul, die fietsactiviteiten organiseert voor de straatjeugd, hebben bestuurders de verkeerde prioriteiten. “De gemeente lijkt een pissing contest te houden met andere steden. Men houdt van prestigeprojecten, niet van opbouwwerk in de buitenwijken.” Maar de bezuinigingen zullen ook het culturele hart niet ontgaan: er zal over twee jaar helemaal geen subsidie meer vloeien naar de kunsten. Zodoende dreigt geldnood voor het symfonieorkest waar de vermaarde dirigent Simon Rattle zijn sporen verdiende. Musea en theaters dreigen hun deuren te moeten sluiten.

Cricket, rugby en hockey

In het cricketpaviljoen worden plannen gemaakt om de klappen op te vangen. Terwijl Dee Kelly een vrouw helpt met het invullen van de formulieren voor de sociale dienst, vertelt Ricordo Gordon, de Brits-Jamaicaanse voorzitter van de cricketclub, over zijn nieuwe jeugdsportproject. “Voor jongeren komen er minder plekken om zich uit te leven. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling want dan eindigen ze op straat, in bendes.” Hij wil tijdens de schoolvakanties cricket, rugby en hockey aanbieden in het park. “We zoeken naar sponsors, weldoeners en vrijwilligers. Van de gemeente hebben we niets meer te verwachten. We moeten het nu zelf doen.”