Debat over vergrijzingskosten in verband brengen met euthanasie bij voltooid leven, is gevaarlijk en pervers

Het euthanasiedebat draait op volle toeren. In haar recente boek Doodgewoon brengt Barbara Ceuleers het verhaal van haar vader, Jan Ceuleers die in de jaren negentig tv-directeur was bij de BRT. Hij had ‘preventief’ euthanasie aangevraagd na een alzheimerdiagnose. Bij dementie komt euthanasie steeds te vroeg, want in een gevorderd stadium komen patiënten niet in aanmerking voor euthanasie.

Open Vld heeft naar aanleiding van deze getuigenis opnieuw een wetsvoorstel ingediend om onder voorwaarden euthanasie ook bij dementie mogelijk te maken. Er zou hiervoor bij de bevolking ook een draagvlak bestaan.

Maandag sneed CM-voorzitter Luc Van Gorp een ander heikel punt aan: dat van het voltooide leven. In de context van een rapport over de vergrijzing pleit hij voor een mentaliteitswijziging. We zouden nu te veel inspanning doen om mensen zo oud mogelijk te laten worden en verliezen daarbij de kwaliteit van het leven uit het oog. Wie vindt dat het leven voltooid is, zou het moeten kunnen beëindigen. Als het voldoende is geweest, moeten mensen het leven kunnen teruggeven.

Secularisering

Dat deze uitspraak komt van de voorzitter van een ‘christelijke’ organisatie, illustreert hoe diep de secularisering en mentale ontzuiling is doorgedrongen, zelfs in organisaties die nu nog steeds het institutionele skelet van de voormalige verzuiling vormen. Enkele cd&v-politici hebben zich ongetwijfeld in de koffie verslikt.

Dat de vergrijzing ons als samenleving moet aanzetten om nog meer op de kwaliteit van het ouder wordende leven in te zetten, spreekt vanzelf. Zullen er middelen en mensen genoeg zijn om goed voor ouderen te zorgen en zal de samenleving erin slagen om ons lang genoeg in onze waardigheid te respecteren? Hoe kunnen we mensen lang genoeg ondersteunen en het gevoel geven dat ze erbij horen? Gesprekken over zorgplanning, het einde en de kwaliteit van het leven horen hier absoluut bij. Op dit punt is er nog veel winst te boeken want voor veel mensen zijn deze gesprekken nog steeds taboe.

‘Levensmoeheid’

Of er ook een ‘euthanasieregeling’ voor het voltooide leven moet komen, is nog een stap verder. In Nederland heeft de commissie Schnabel in 2016 al een interessant rapport opgeleverd. Ook in België noemen verschillende artsen ‘levensmoeheid’ als een van de redenen om een verzoek in te willigen. Vaak in combinatie met polypathologie, een situatie waarbij het (psychisch) lijden wordt veroorzaakt door een opeenstapeling van aandoeningen die de patiënt ondraaglijk en uitzichtloos doet lijden.

Laten we het debat voeren, maar weet dat zowel de euthanasieregeling bij dementie als die bij het voltooide leven, de bakens stevig verzetten. Tot nu toe is euthanasie altijd gebouwd op twee beginselen: zelfbeschikking én ondraaglijk en uitzichtloos lijden als gevolg van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening.

Bij dementie wordt het eerste beginsel losgelaten en zou euthanasie mogelijk worden bij mensen die niet meer wilsbekwaam zijn. Bij voltooid leven verdwijnt het tweede beginsel als voorwaarde. De cultuur van de zelfbeschikking wordt verabsoluteerd en mensen kunnen ‘vrij’ bepalen wanneer het voor hen genoeg is geweest. Het is zowel moreel als in de praktijk verre van evident om die twee beginselen te gaan ontkoppelen. In Nederland is euthanasie bij dementie al enkele jaren mogelijk, maar het wordt uitermate weinig toegepast.

ondersteuning

Laten we de discussie alstublieft ook ver houden van de problematiek van de vergrijzingskosten. Koken kost geld, mensen waardig oud laten worden ook. Er moet nagedacht worden over centen en investeringen in de zorg en ondersteuning van ouderen, maar de discussie over de middelen in verband brengen met euthanasie voor voltooid leven, is gevaarlijk en pervers. Alsof de ouderen die voor de dood kiezen, ook maar een element van oplossing zouden kunnen zijn.

Het gevoel van een voltooid leven kan heel reëel zijn, maar mensen zijn in die levensfase natuurlijk ook erg beïnvloedbaar. Mensen kunnen levensmoe worden omdat ze het gevoel hebben er niet meer bij te horen en de samenleving enkel nog op kosten te jagen. De deur openzetten voor euthanasie bij een voltooid leven, kan aan die nefaste gevoelens bijdragen. De vraag is of we dat ook willen.