"Historisch proces" over folteringen van gevangenen in beruchte Abu Ghraib-gevangenis start

Gevangenen die naakt op elkaar moesten gaan liggen, verkracht en vernederd werden. De wantoestanden in Abu Ghraib haalden in 2004 het wereldnieuws toen honderden foto's van Amerikaanse soldaten die lachend poseren naast gemartelde gevangenen de wereld rondgingen. 

Concreet ging het om ruim 2.000 foto's waarvan honderden publiek gedeeld werden. Er volgden al snel gedetailleerde rapporten over de martelingen. Zo concludeerde in 2004 een officieel onderzoek door de voormalige Amerikaanse legergeneraal Antonio Taguba dat er "sadistische, schaamteloze en bewuste criminele mishandelingen" waren toegepast op de gedetineerden.

Ondanks de wereldwijde verontwaardiging en internationale veroordeling, is er door de jaren heen maar weinig verantwoording afgelegd voor de mensenrechtenschendingen in Abu Ghraib. 

Slechts een handjevol soldaten uit lagere rangen werd militair berecht. In de afgelopen 20 jaar werd geen enkele militaire leider, politicus of particuliere aannemer wettelijk aansprakelijk gesteld voor wat er in Abu Ghraib gebeurde. 

Daar moet de rechtszaak die vandaag start verandering in brengen. Voor de federale rechtbank in de Amerikaanse staat Virginia zullen 3 slachtoffers, Suhail Najim Abdullah Al Shimari, Salah Al-Ejaili en As'ad Al-Zuba'e, hun getuigenis over martelingen, vernederingen en seksueel geweld uiteenzetten. Volgens juridische documenten werden de 3 Irakese burgers allemaal na een periode van 2 maanden tot 1 jaar vrijgelaten zonder ooit in verdenking te worden gesteld.

In Virginia klagen ze nu rekruteerder CACI Premier Technology aan, een bedrijf dat de ondervragers leverde aan de gevangenis. De zaak wordt al sinds 2008 van rechtbank naar rechtbank gestuurd en CACI heeft al zowat 20 keer geprobeerd het dossier van tafel te vegen. In 2021 verwierp het Hooggerechtshof definitief het beroep en stuurde de zaak terug naar de districtsrechtbank, waar de rechtszaak nu voor het eerst voor een jury gehouden zal worden.

CACI ontkent alle aantijgingen en heeft de afgelopen 16 jaar altijd gesteld dat geen van zijn werknemers ooit een van de klagers heeft misbruikt. Het bedrijf legt de verantwoordelijkheid voor de folteringen bij het Amerikaanse leger, aangezien CACI-werknemers geen orders konden geven aan de militairen.

De 3 ex-gevangenen konden niet duidelijk geïdentificeerd worden in de foto's, maar getuigen wel over zwaar misbruik. Zo zou een van hen seksueel misbruikt en geslagen zijn, elektrische schokken hebben gekregen en zijn voortgetrokken aan een touw rond zijn nek tijdens zijn 2 maanden in de gevangenis.

Een ander slachtoffer werd naar eigen zeggen in posities gedwongen waardoor hij moest overgeven, had een ernstig slaaptekort, werd gedwongen om vrouwenondergoed te dragen en werd bedreigd met honden.

"Iedereen weet dat er mensen gemarteld zijn in Abu Ghraib. Dat is een feit dat niet in de doofpot gestoken kan worden", getuigt Salah Al-Ejaili aan The Guardian. "Maar er zijn veel mensen die ermee weg zijn gekomen."

In november 2003 werkte Al-Ejaili als journalist voor Al Jazeera in Bagdad toen hij door Amerikaanse troepen werd gearresteerd en naar Abu Ghraib werd overgebracht. Het Amerikaanse leger wist dat hij een journalist was: hij had zijn media-accreditatie destijds gekregen via de Amerikaanse autoriteiten in de regio. "In Abu Ghraib noemden ze me 'Al Jazeera'", zegt Al-Ejaili. 

"Ik veranderde in een seconde van een journalist die gerespecteerd wordt op het terrein naar een persoon die naakt vernederd wordt, uitgekleed zonder toestemming", zei Al-Ejaili in het verleden al over zijn gevangenschap in Abu Ghraib. 

Zoals de meeste gedetineerden werd hij nooit beschuldigd van een misdaad. Toen hij na meer dan 2 maanden voor de rechtbank werd gebracht, beval een rechter zijn onmiddellijke vrijlating. 

Mensenrechtenorganisaties noemen de rechtszaak een "historisch proces" en hopen dat er eindelijk verantwoording wordt afgelegd voor de gruwels die zich in Abu Ghraib hebben afgespeeld. "Deze rechtszaak is een belangrijke stap op weg naar gerechtigheid voor deze 3 mannen die eindelijk hun dag in de rechtszaal zullen hebben", zegt Human Rights Watch in een verklaring.

"Maar zij zijn de gelukkigen. Voor de honderden andere overlevenden die nog steeds lijden onder misbruik van het verleden, blijven hun kansen op gerechtigheid klein. De Amerikaanse regering zou het juiste moeten doen: verantwoordelijkheid nemen voor hun mishandelingen, excuses en een schadevergoeding aanbieden."

"De rechtszaak tegen CACI kon alleen doorgaan, omdat de zaak gericht was tegen een militaire aannemer. Amerikaanse rechtbanken hebben herhaaldelijk soortgelijke zaken tegen de federale overheid afgewezen door een wet uit 1946 die de immuniteit van de Amerikaanse strijdkrachten handhaaft voor beschuldigingen binnen een oorlogscontext", stelt de mensenrechtenorganisatie. 

"Bovendien heeft de Amerikaanse regering geen enkel officieel compensatieprogramma of andere mogelijkheid gecreëerd voor de mensen die beweren gemarteld of misbruikt te zijn geweest", aldus Human Rights Watch. 

De hoorzittingen zullen 2 weken duren. Wanneer de uitspraak in deze zaak zal vallen is niet duidelijk, het kan nog jaren duren voordat de rechtbank een vonnis velt.