Waarom de Gazanen de grote verliezers zijn van de strijd tussen Iran en Israël

Waarom zijn de Gazanen de dupe van dit conflict?

Als het Midden-Oosten een kruitvat is, dan werd dit weekend de lont aangestoken, toen honderden Iraanse projectielen neerdaalden in Israël. Secretaris-generaal Antonio Guterres zei op de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties dat de regio “op de rand van totale escalatie” staat. “De mensen in de regio riskeren een verwoestend en grootschalig conflict. Nu is het moment om de lont uit het kruitvat te halen en te de-escaleren. De regio en de wereld kunnen zich niet nog meer oorlog permitteren.”

Niet toevallig spreekt Guterres over “de mensen in de regio”. Want terwijl de blik van de wereld inzoomt op het geopolitieke steekspel tussen Jeruzalem en Teheran, zijn de inwoners van Gaza de grote verliezers, zegt Katelijne Suetens, expert van het Israëlisch-Palestijns conflict, verbonden aan Broederlijk Delen. “We hebben het nu niet meer over Gaza, terwijl de situatie daar even schrijnend blijft.”

Concreet: Israël voerde zondag een luchtbombardement uit vlakbij het Europese hospitaal in de zuidelijke stad Khan Younis. In het noorden van Gaza werden ontheemde Palestijnen beschoten terwijl ze wilden terugkeren naar hun huizen. In totaal vielen in Gaza nu al 33.729 dodelijke slachtoffers. “Elke dag zijn er bombardementen. Er heerst hongersnood. En het beetje humanitaire hulp dat op gang was gekomen, dreigt nu weer af te brokkelen”, zegt Suetens.

“En dat was de bedoeling van de Israëlische premier Netanyahu. Hij wist heel goed dat er een heftige reactie zou komen, toen hij het Iraanse consulaat in Syrië bestookte, twee weken geleden. Netanyahu is in staat tot zowat alles, om zijn eigen politieke overleven veilig te stellen. Zelfs een escalatie die de hele regio dreigt mee te slepen. Het is bang afwachten of hij de verminderde aandacht voor Gaza zal gebruiken om een militaire operatie uit te voeren in Rafah, de grensstad in Gaza waar zich meer dan een miljoen Palestijnse vluchtelingen bevinden.”

Ligt de bal nu in het kamp van Israël?

“Het is in het persoonlijke belang van Netanyahu dat de Gaza-oorlog niet te snel eindigt”, zegt professor internationale betrekkingen Sven Biscop van de UGent en het Egmontinstituut. “Anders zal de kritiek op zijn beleid snel weer luider klinken. Maar door die oorlog doet hij zijn bondgenoten van zich vervreemden. De Verenigde Staten zijn kritischer dan ooit. Dus heeft hij - met zijn aanval in Damascus - de Iraanse aanval op Israël uitgelokt. Om internationaal opnieuw meer legitimiteit te verkrijgen. Want je wéét dat de VS en de G7 (het forum van rijke industrielanden, red.) zich zullen uitspreken tégen Iran.”

“De bal ligt nu in het Israëlische kamp. De vraag is wat ze ermee doen. De aanval is onderschept, er is weinig schade. Ze kunnen het hierbij laten en de escalatie beperken. Washington heeft ook duidelijk laten blijken dat dat het gewenste scenario is. Dat het niet meedoet, als Israël rechtstreeks Iran aanvalt. Maar sommigen in Israël redeneren dat ze net door verder te escaleren, de VS opnieuw voor honderd procent aan hun zijde zullen krijgen. Het is een heel gevaarlijk spel, en het maakt dat het risico op escalatie groot is. Ik denk dat ze zich vergissen. Dat het niet in het belang van Israël is om verdere escalatie te zoeken.”

Het Israëlische oorlogskabinet gebruikt de taal die het gewend is, en laat weten dat het zal reageren “op de manier en op het moment van onze keuze”.

Wat doet Iran?

“Teheran hoopt vooral dat het hierbij blijft”, zegt Biscop. “Sinds het begin van de Gaza-oorlog op 7 oktober voel je dat Iran niet op zoek gaat naar escalatie. Tegelijk zie je dat het regime zich verplicht voelt om te reageren. Het doet dat indirect. Via de Houthi-rebellen in Jemen, via sjiitische milities in Irak, via Hezbollah in Libanon. En dus moesten ze in hun geest ook reageren op de aanval op het Iraanse consulaat in Syrië. Als signaal naar hun bondgenoten, dat Teheran zijn gezag in de regio handhaaft. Maar de ayatollahs zitten niet te wachten op een grote regionale oorlog. Het land is daar economisch gezien niet toe in staat, op dit moment. En ook militair zou het snel op zijn tandvlees zitten. Indirecte acties: ja. Maar voor een oorlog van staat tot staat is Iran niet klaar.”

Wat zijn de gevolgen voor de Amerikanen?

“Ik denk dat ze in Washington al serieus gevloekt hebben op Israël”, zegt Biscop. “Dit weekend, maar ook langer al. Israël is de bondgenoot waarvan de Amerikanen wilden dat ze die nooit hadden gehad. Die altijd problemen creëert, waarmee ze zich moeten bemoeien. Die ze nooit kunnen laten vallen, maar die ze ook niet kunnen controleren.”

De Amerikaanse president Joe Biden wil meer oorlog in het Midden-Oosten koste wat het kost vermijden. Hij wil niet meegesleurd worden in nieuwe militaire avonturen. Zijn steun aan Israël in tijden van Gaza-oorlog kost hem kritiek van links, terwijl rechts - zeker nu - méér steun aan Netanyahu wil. Biden worstelt, en ondertussen schept Donald Trump, zijn verkiezingsconcurrent, op dat hij dat hele conflict in het Midden-Oosten in een vingerknip zou oplossen.

Sven Biscop: “Joe Biden gaat ver in zijn kritiek op Israël. Veel verder dan gebruikelijk is in de VS. En hij zal er alles aan doen om verdere escalatie te vermijden. Maar als Netanyahu beslist om toch iets te ondernemen, kan hij weinig doen. Alleen vlakaf zeggen dat het gedaan is met de militaire steun aan Israël. Maar als hij dat doet, pleegt hij electorale zelfmoord.”