Wat heeft ons land te winnen bij een deal met Marokko?: ‘Een land zegt niet zomaar: ‘Het is goed, stuur ze maar terug’’

De Belgische karavaan trekt dinsdag 90 kilometer zuidwaarts langs de Marokkaanse kust: van hoofdstad Rabat naar Casablanca. Tekenen present voor de regering: premier Alexander De Croo (Open Vld), ministers van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v), Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR), Justitie Paul Van Tigchelt (Open Vld), en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v). Zowat de halve Belgische regering. In hun zog reizen 25 bedrijfsleiders mee.

De belangen zijn groot. Na overleg zou Marokko volgens regeringsbronnen beloofd hebben om meer laissez-passers (een document om naar Marokko te mogen terugkeren) af te leveren voor landgenoten die onwettig in België verblijven. Daarbij gaat het onder andere om Marokkaanse criminelen die in een Belgische gevangenis verblijven. Momenteel zijn dat er zo’n 900, op een totaal van 12.000 gedetineerden. De administratieve verwerkingstijd van een laissez-passer zou worden ingekort. De Moor liet aanwezige journalisten in Rabat weten dat ze een “sterk engagement” van Marokko op zak heeft.

“We zullen geen honderden gedetineerden kunnen terugsturen. Maar elke gedetineerde is er eentje minder”, klinkt het op het kabinet-Van Tigchelt.

Jarenlang was de relatie tussen beide landen onderkoeld, maar sinds enkele maanden warmde ze weer wat op. Sinds januari diende ons land 63 aanvragen in om Marokkanen terug te sturen naar hun land van herkomst. In 48 gevallen kregen we een laissez-passer, wat resulteerde in 37 terugkeerders. De bedoeling is dat die cijfers verder toenemen.

Villa met zwembad

De Belgische regering vraagt ook om een einde te maken aan de straffeloosheid van Marokkaanse criminelen in België. Nu vluchten die vaak naar Marokko om hun straf te ontlopen. Een aantal Marokkaans-Belgische bendes spelen een belangrijke rol in de Antwerpse cocaïnehandel. In principe levert Marokko geen onderdanen uit aan andere landen. Vandaar de vraag: stuur hen terug zodat België hen kan berechten, of berecht ze zelf.

Opvallend is ook dat ons land de verbeurdverklaring vraagt van onroerende goederen die deze criminelen in Marokko kopen. “Die mannen verdienen hier grof geld en gaan dan in Marokko een luxeleven leiden in hun villa met zwembad”, klinkt het bij Van Tigchelt.

Volgens Het Laatste Nieuws zou de Belgische staatsveiligheid dankzij de deal ook een verbindingsofficier in Rabat mogen stationeren, die bij de veiligheidsdiensten ter plekke informatie kan opvragen.

Uiteraard moet België iets in ruil geven. Vandaar dat de Marokkaanse missie veel breder gaat dan migratie. In de entourage van de premier valt te horen dat er een ‘memorandum of understanding’ werd ondertekend over een hechtere samenwerking rond groene waterstof.

“Marokko is voor ons land een strategische partner, aangezien zij veel middelen hebben voor de productie van waterstof. Een aantal Belgische bedrijven zijn er al actief. Maar er kan nog veel meer gebeuren”, klinkt het. Andersom is België een belangrijke handelspartner voor Marokko, dat zowel investeringen als knowhow wil binnenhalen.

Campagnestunt

De Belgische ministers spreken van ‘een momentum’ dat beide landen willen grijpen. Dat dat momentum net voor de verkiezingen valt, roept wel vragen op. De oppositie spreekt van een campagnestunt.

Volgens oud-staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) komt het bezoek aan Rabat veel te laat in de legislatuur. “Na jaren van rampzalige terugkeercijfers en asielchaos”, schrijft hij op X.

Franken sloot in 2016 al een eerder akkoord met Marokko, in de nasleep van de aanslagen in Brussel. Dat ging toen onder andere over de elektronische uitwisseling van vingerafdrukken. Maar nadien bloedde de samenwerking dood.

Wat heeft ons land te winnen bij een nieuw akkoord? Toch wel wat, zegt Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe. “Effectieve terugkeer is een steunpilaar van ieder goed functionerend migratiesysteem. Zonder dat komt de geloofwaardigheid en integriteit van het hele systeem op de helling te staan.” Een soort stok achter de deur, zeg maar.

Dat zo’n akkoord het resultaat van geven en nemen is, werd eind 2022 duidelijk in Nederland. Daar raakte bekend dat de overheid een geheim akkoord had gesloten met Marokko over het terugsturen van asielzoekers die overlast veroorzaakten.

De Nederlandse regering bleek haar steun te hebben toegezegd voor de oprichting van een Marokkaans cultureel centrum in Amsterdam. Ook zou ze zich niet meer uitspreken over binnenlandse Marokkaanse aangelegenheden. Critici vonden dat ze daarmee te makkelijk op de knieën ging voor de Marokkaanse autoriteiten.

“De overheid van zo’n land zal natuurlijk niet zomaar zeggen: ‘Het is goed, stuur ze maar terug’”, zegt Beirens. “Ze rekenen voor een stuk op het geld dat migranten vanuit Europa terugsturen naar hun families en gemeenschappen in eigen land. Om die reden zijn hun eigen burgers vaak ook niet blij als ze horen dat hun overheid meewerkt aan gedwongen terugkeer.” Extra afspraken rond economische samenwerking of legale migratie helpen dan om de deal te smeren.