‘We zijn in een nieuwe fase van klimaatverandering beland’: expert Valerie Trouet na alweer een desastreus klimaatrapport

Het jaarlijkse rapport maakt telkens ‘de staat van het klimaat’ op in Europa. Het leest als een opeenvolging van rampzalige cijfers. Welk viel u het meeste op?

“Het toont inderdaad dat we jaar na jaar nieuwe records breken. Verbazend is dat niet meer, al staan er een paar cijfers in waarvan ik toch wakker lig. Zo is 10 procent van de gletsjers in de Alpen gesmolten de laatste twee jaar. Dat keert niet terug.

“Ook bij de cijfers over de hittegolven op zee heb ik even moeten slikken. Het voorbije jaar steeg de temperatuur in de Ierse Zee en het oosten van de Atlantische Oceaan met meer dan 5 graden Celsius boven het gemiddelde. Dan moet je weten dat oceanen veel trager opwarmen dan het land. Nu doen ze dat wél in één jaar tijd. Met als gevolg dat oceanen minder CO₂ zullen opnemen. Naast bossen nemen zij nu de helft van alle uitgestoten CO₂ op.”

Wat vertelt ons dat?

“Het toont dat we in een nieuwe fase van klimaatopwarming terechtgekomen zijn. Het gaat niet langzaam meer, maar in grote sprongen. Dat wil ook zeggen dat klimaatopwarming niet in de toekomst ligt, maar hier en nu al aanwezig is - ook in ons land. Daar stoot ik dikwijls op: wij denken soms dat Europa gevrijwaard zal blijven van de gevolgen van klimaatopwarming. Dat is een illusie.”

Dat blijkt bij hittegolven. De voorbije twintig jaar nam het aantal hittedoden toe met 94 procent.

“Hittegolven zijn wellicht het meest frappante én onderschatte effect van klimaatopwarming. Hitte is een stille killer, omdat de gezondheidsrisico’s niet zicht- of voelbaar zijn. Echter, voor mensen met hart- en vaatziekten vormt het een toenemend gezondheidsrisico. Hittegolven veroorzaken ook bosbranden. Die hebben dan weer een impact op luchtkwaliteit en dus onze luchtwegen.”

Vorig jaar was zowel warm als extreem nat voor sommige delen van Europa. Hoe komt dat die twee samenhangen?

“Dat heeft verschillende redenen. Een ervan is eenvoudig: warme lucht houdt meer water vast dan koude lucht. Hoe meer het opwarmt, hoe meer water als waterdamp in de lucht hangt. Wanneer het dan regent, krijg je veel meer neerslag. When it rains, it pours. Daarnaast tast klimaatopwarming het hele systeem aan: we gaan weg van het gemiddelde naar de extremen. Dat geldt zowel voor temperatuur als voor neerslag, met zowel nattere als drogere periodes.”

Dit rapport hangt samen met wat het Europees Milieuagentschap (EEA) vorige maand zei, namelijk ‘dat beleid en adaptatiemaatregelen in Europa geen gelijke tred houden met de snel groeiende risico’s’.

“Dat rapport was een echte eyeopener. Ook de EEA schoof de gezondheidssector naar voren als een van de vijf sectoren die volledig onvoorbereid is op wat eraan komt. Het grootste risico vormen de toenemende hittegolven en niet enkel in Zuid-Europa. We zijn daar niet op voorbereid; bijvoorbeeld: te weinig gebouwen zijn voorzien van airconditioning en er is te weinig groen in de stad. Terwijl hitte perfect te voorspellen is - beter dan neerslag en overstromingen.”

Zijn er oplossingen?

“Een positieve noot uit het rapport is dat in 2023 43 procent van onze elektriciteit opgewerkt werd door hernieuwbare energie - ook een record. In 2022 was dat nog 36 procent. We moeten hernieuwbare energie breder uitrollen op een sociaal rechtvaardige manier. Het is belangrijker dat 99 procent van de bevolking 1 procent meer klimaatneutraal wordt dan omgekeerd.

“Een ander stokpaardje van mij: schaf subsidies voor fossiele brandstoffen af. In heel Europa was er vorig jaar voor 13,4 miljard euro aan schade door klimaatverandering. België alleen deelt jaarlijks 13,8 miljard euro uit aan subsidies voor fossiele brandstoftoepassingen of -bedrijven. Dat is onlogisch.”