Roger Housen: ‘Dat Lavrov Charkiv als doel noemt, maakt deel uit van de Russische strategie’

“Tegenwoordig wordt Charkiv bijna elke dag bestookt”, zegt Ekaterina Novak (55), die in de stad woont. “Meestal hoor ik explosies en dan een sirene. Toen maandag een raket de tv-toren raakte, was ik aan het werk. Ik werk als redacteur bij de Oekraïense uitgeverij Ranok. Ik hoorde de explosie, maar ik zag de toren niet vallen.”

De tv-toren is het laatste ‘slachtoffer’ in Charkiv. Volgens het Oekraïense Openbaar Ministerie is de toren geraakt door een kruisraket van het type KH-59. Gewonden of doden waren er niet, de Oekraïners in de omgeving moesten het wel zonder digitale televisie stellen.

Volgens Russische militaire bloggers is het uitschakelen van de toren een belangrijke militaire overwinning omdat er ook apparatuur op stond om de Oekraïense luchtafweer te coördineren. De Russen hadden al verschillende keren gepoogd om de toren uit te schakelen. De bloggers en andere media smeerden de vernietiging ervan breed uit.

De aanval was dus een propagandasucces. “Charkiv heeft een grote symboolwaarde”, zegt oud-kolonel en defensie-expert Roger Housen. “De stad is de tweede van Oekraïne. Rusland wil met deze aanvallen het signaal geven dat Oekraïne zijn bevolking niet kan beschermen.”

‘Sanitaire zone’

De aanvallen op Charkiv lijken ook een voorbode voor het volgende grote Russische offensief, dat naar verwachting nog voor de zomer van start gaat. De Oekraïners waren al langer bang dat Charkiv het doel zou worden. De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, pookte dat op door in een radio-interview te zeggen dat Rusland de stad wil innemen. Volgens hem zou Charkiv een “belangrijke rol” spelen in het tot stand brengen van een “sanitaire zone”.

Rusland zou een buffer willen aanleggen in het oosten van Oekraïne, om op die manier zijn eigen grensregio te beschermen. Dimitri Peskov, de woordvoerder van het Kremlin, viel Lavrov bij. Zo’n buffer is nodig om Oekraïense beschietingen met drones en artillerie te stoppen, zei hij. Alleen lijkt zo’n sanitaire zone volgens analisten hoog gegrepen. De Russische troepen bevinden zich op dit moment nog op zo’n 90 kilometer van Charkiv. Hoewel ze over meer manschappen, materiaal en munitie beschikken, boeken ze aan het front maar kleine vorderingen.

Lavrov beweert dan wel dat Rusland de stad wil veroveren, maar is ze een realistisch doelwit? “Het zal zeker niet voor dit jaar zijn”, zegt Housen. “Het is een heel omvangrijk en complex objectief. Om de stad in te nemen, zouden de Russen 150.000 manschappen moeten vrijmaken. Dat is voor het Russische leger niet mogelijk.”

Housen doet de uitspraken af als “desinformatie”. Rusland wil mist spuien over wat de doelstellingen zijn van het offensief, zodat Oekraïne het raden heeft over waar het leger echt wil toeslaan. “Dit maakt deel uit van de Russische strategie”, zegt Housen. “Lavrov noemt Charkiv als doel, zodat Oekraïne troepen aan het front zou weghalen.”

Ondertussen is het duidelijk dat de Oekraïners zich niet willen laten verrassen. Aan het front in het oosten van het land, maar ook aan de grens met Rusland en Wit-Rusland is het in ijltempo verdedigingswerken aan het bouwen. Charkiv is volgens Housen een versterkt bolwerk geworden, waar tienduizenden reservisten klaarstaan voor de verdediging.

“Voor Oekraïne is de stad een hub waar heel wat logistieke lijnen samenkomen”, zegt Housen. “De stad vormt een hoeksteen voor de verdediging van het noordoosten. Bij het begin van de invasie hebben de Russen al geprobeerd om de stad in te nemen. Toen was Charkiv nog veel minder goed verdedigd en toch is het hen niet gelukt.”

Na de zomer van 2022 heroverden de Oekraïners met een blitzoffensief meer dan 12.000 vierkante kilometer in het gebied. Maar de tijd van de grote Oekraïense successen is ook weer voorbij. Het momentum ligt nu bij Rusland. De laatste maanden hebben de Russen hun aanvallen op de stad opgeschroefd, terwijl Oekraïne kampt met een gebrek aan luchtafweerraketten.

‘Een tweede Aleppo’

De burgemeester van Charkiv waarschuwde dat de stad “een tweede Aleppo” zou worden als de Amerikanen niet snel hun hulppakket zouden goedkeuren. Die goedkeuring is er nu, maar het zal nog enkele weken duren voor de eerste Amerikaanse leveringen aankomen.

De Russen hebben dus nog even de tijd om de energie-infrastructuur van de stad verder te bestoken. Bij één aanval eind maart zijn twee stroomcentrales uitgeschakeld. “Door de schade op het elektriciteitsnetwerk zijn er grote stroomtekorten”, zegt Novak. “Ook nu is er geen elektriciteit.”

Ondanks de constante dreiging is Charkiv de voorbije maanden een bruisende stad gebleven, zo kon een reporter van The Guardian vaststellen. Volgens de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War willen de Russen met hun rakettensalvo’s paniek creëren onder de bevolking en mensen op de vlucht doen slaan. Maar weinigen hebben dat effectief gedaan.

Novak vindt het moeilijk om te zeggen of ze nog angst voelt wanneer het luchtalarm voor de zoveelste keer afgaat en er raketten inslaan. “Het is eerder irritatie, woede en haat”, zegt ze. “Ik moet bijna lachen om de vraag of ik wil vluchten. Waar zou ik heen moeten? Mijn man en mijn familie zijn hier.”