Help! De zaadbank die de wereld moet redden is nu zelf overstroomd
Op Spitsbergen is de zaadbank overstroomd die ’s werelds belangrijkste gewassen moet beschermen bij grote nood. Wetenschappers zoeken nu verwoed naar een manier om de bank te redden. Maar ook hittegolven, verdwenen zee-ijs en enorme scheuren baren hen zorgen.
Ironie heeft de Noordpool getroffen. De Wereldzaadbank op het Noorse eiland Spitsbergen is ondergelopen door het smelten van bevroren grondlagen. Het is een collectie van 1,5 miljoen zaden, namelijk van ieder gewas dat de mensheid zou nodig hebben om te overleven bij een grote catastrofe. De kluis is in een berg ingebouwd. Door de temperaturen daar vormt het een enorme diepvriezer. Die is zodanig uitgerust dat de zaden er eeuwenlang ongedeerd blijven en bestand zijn tegen een kernramp.
Maar nu gooit een belangrijke reden waarom de bank is gebouwd, de klimaatverstoring, roet in het eten. Afgelopen winter was het er zo uitzonderlijk warm en de permafrost, de altijd bevroren grondlaag, smelt. Water is zo in de kluis kunnen lopen, meldt de Noorse regering. “We hadden niet voorzien dat de permafrost het hier zou begeven en dat er zo’n extreem weer zou komen”, zegt regeringswoordvoerder Hege Njaa Aschim in The Guardian. Ingenieurs werken nu aan oplossingen.
‘De meest pessimistische voorspellingen over de opwarming van de aarde komen nu al uit’
Glaciologen en andere experts zijn minder verbaasd. “De Noordpool warmt nu ruim twee keer sneller op dan de rest van de planeet en we zien dat de meest pessimistische voorspellingen nu al uitkomen”, zegt glacioloog Philippe Huybrechts (VUB).
In een recente analyse (SWIPA) over ‘de airco van de planeet’ concluderen meer dan 90 wetenschappers dat de Noordpool in haar huidige staat onherroepelijk aan het ontbinden is. “Het is een andere plek aan het worden en de impact zal over de hele wereld voelbaar zijn”, zo staat er.
Vicieuze cirkel
De afgelopen herfst en winter waren extreem warm, soms tot 40 graden warmer dan normaal. Daardoor is er veel minder dik zee-ijs dan ooit. Ook dik meerjarig ijs verdwijnt. Dat zorgt ervoor dat het zonlicht minder weerkaatst wordt en dat warmer water binnenstroomt. Wat het zeewater nog meer opwarmt. “Die vicieuze cirkel baart het meest zorgen”, zegt Huybrechts.
“Door de opwarmingseffecten is onder andere de Straat van Nares, die normaal gezien dicht zit met dik ijs, helemaal open en ontstaan scheuren in het ijs, zoals een van duizend kilometer vorige week. Ook de Beringstraat is te warm, waardoor warm water in de Arctische zee stroomt”, zegt klimaatanalist Kris Van Steenbergen.
Eén gevolg is dat de ijskap op Groenland nog sneller smelt en de zeespiegel harder stijgt. “Recent is er een stuk zo groot als een Belgische provincie afgebroken van een ijsplaat die de Humboldtgletsjer beschermt”, zegt Van Steenbergen.
'Er zijn meer en meer tekenen dat de kettingreacties op de Noordpool het weer tot in onze contreien veranderen'
Minimumschattingen in de SWIPA-analyse liggen bijna dubbel zo hoog als voorspellingen uit 2013. Zakt de CO2-uitstoot niet, dan stijgt de zeespiegel tegen 2100 met 74 centimeter. Smelt de hele ijskap, dan is dat 7,5 meter. In beide scenario’s is er ook bij ons een impact en raken de kust, Brugge, Gent en grote delen van Oost-Vlaanderen in de problemen.
Na Nederland blijkt België hoe dan ook het meest kwetsbare Europese land voor overstromingen door een stijgend zeeniveau.
Een ander effect zijn ontregelde oceaan- en weerpatronen, “vooral in Europa”, zo staat in de analyse. Huybrechts: “Er zijn inderdaad meer en meer tekenen dat de kettingreacties op de Noordpool het weer tot in onze contreien veranderen.”