"Kinderen als doelwit: om méér terreur in harten en geesten te planten"

Sinds de aanslag op de Bataclan in november 2015 door een IS-terreurcel weten we dat concertzalen een doelwit kunnen zijn. Is dit een nieuw offensief van IS of een copycat?

Belgisch terreurexpert Pieter Van Ostaeyen, die de propaganda van Islamitische Staat observeert, ziet de hand van IS: “Enkele ogenblikken voor de aanslag zijn nog klassieke propagandaslogans gepost op social media, zoals 'zij bombarderen ons, wij bombarderen hen'. Daarna volgde al snel de hashtag #Manchesterattack. Daarom ga ik er voorlopig van uit, maar we moeten een slag om de arm houden, dat ook achter deze aanslag IS zit. We moeten kijken of er een opeising volgt. Ik denk persoonlijk niet dat dit het werk is van een copycat.”

Was het concert van Ariana Grande een bewuste keuze?

De meningen onder experten zijn verdeeld. Van Ostaeyen denkt niet dat de dader(s) het doelwit kozen omwille van haar, onder meer omdat de aanslag plaatsvond aan de uitgang na het concert. “Men volgt echt het devies van IS: val aan waar zoveel mogelijk volk samenkomt.”

Nikita Malik, radicaliserings- en terreurexperte van de Britse Henry Jackson Society, een mensenrechtendenktank: “De Manchester Arena was een doelwit door de hoge impact van de aanslag – duizenden mensen in één plek, én een plek waar mensen genoten van muziek, dans en alcohol”, zegt ze aan De Morgen. “Men koos de locatie wellicht omdat je er een maximale impact kunt bereiken met een minimale infrastructuur (een bom die thuis kan worden gemaakt) in een omgeving waar mensen zich veilig voelen.”

Tegelijk wordt op sociale media ook de intrigerende vraag gesteld of Ariana Grande's activisme voor vrouwen in de islam meegespeeld kan hebben, mocht blijken dat de dader inderdaad door IS is geïnspireerd. Zo is haar album Dangerous Woman een eerbetoon aan een personage uit het boek Woman Point Zero, van de Egyptische moslimfeministe Nawal El Saadawi. Bovendien evolueerde Ariana Grande zelf van haar katholieke geloof, dat ze afviel omwille van de holebi-standpunten van de Kerk, naar een aanhanger van de joodse kabbala-filosofie.

Waarom kinderen en jongeren?

Nikita Malik: “Kinderen in het bijzonder vertegenwoordigen de jeugd. Door hen als doelwit te nemen wordt er méér terreur in de harten en geesten van mensen geplant. Door de jeugd als doelwit te nemen zijn de terreurorganisaties meer in staat om de samenleving te choqueren– hoewel we nog moeten wachten op de specifieke motivaties van deze aanslag als er een opeising komt.”

De impact is groter dan wanneer er volwassenen worden getroffen omdat de trauma's voor de slachtoffers en getuigen nadien meestal moeilijker te verwerken zijn. De schokgolf van de aanslag duurt ook langer, omdat terreur tot gespreksonderwerp wordt gemaakt van gezinnen. En vooral dat willen de terroristen bereiken: een angstklimaat zodanig opdrijven dat een samenleving verlamd raakt.

Helaas zijn er al enkele beruchte voorbeelden in de geschiedenis van terreur waarbij kinderen of jongeren doelwit werden. “We hebben deze strategie al eerder gezien bij terreurbewegingen in Pakistan en Somalië”, zegt Malik.

Nog jongere kinderen werden al specifiek het doelwit van terroristen in Beslan (een gijzelingsactie door zelfmoordterroristen in Noord-Ossetië in 2004 waarbij 334 mensen omkwamen tijdens een mislukte bevrijdingsoperatie).

Na de Parijse Bataclan-aanslag, waar ook tieners aanwezig waren, werd ook bij ons al gewaarschuwd voor zulke aanslagen. Denk aan de beveiliging voor de K3-concerten toen of de maatregelen om Brusselse scholen te sluiten (omstreden door de wijze waarop maar wel een gevolg van waarschuwingen van inlichtingenbronnen).

De modus operandi van de aanslag lijkt ook bedoeld om deze terreurgolf alweer in emotionele intensiteit te laten escaleren. Zijn daar parallellen met het verleden?

Helaas wel. Wanneer ze in de hoek zijn gedrukt, in het geval van IS door het westerse offensief in Syrië en Noord-Irak, proberen terreurgroepen terug te slaan met dramatische aanslagen, omdat hun militaire macht verzwakt.

Het enige lichtpunt is dat een terreurbeweging dit meestal doet op het moment dat ze op haar laatste benen loopt. Door het treffen van kwetsbare doelgroepen zoals kinderen verliezen ze meestal ook onder hun aanhangers steun.

Een treffend voorbeeld, ook in het Verenigd Koninkrijk, is het Iers Republikeins Leger, dat grote steun genoot onder de katholieke publieke opinie in Noord-Ierland, zolang het zich richtte tegen militaire doelwitten. Op het moment dat het ook gewone burgers als doelwit nam, taande de steun. De doodsteek werd gegeven na een laffe aanslag op een winkelstraat in Omagh (15 augustus 1998), door een dissidente splinterbeweging. Daarbij kwamen 29 mensen om, onder wie ook een vrouw die zwanger was van een tweeling.