Staat Schauvliege te dicht of net niet dicht genoeg bij de boeren?

Woensdag 8 februari 2017, commissie Landbouw in het Vlaams Parlement. Op de bureaus van de parlementsleden ligt een mail van een adviseur van de Boerenbond aan zijn collega’s. De brief gaat over de kippen die al weken moeten binnen blijven door de vogelgriep. Die zogenaamde ‘ophokplicht’ maakt dat veel boeren niet langer de normale prijs voor hun eieren krijgen, omdat ze ze niet meer (duurder) kunnen verkopen als ‘eieren met vrije uitloop’.

“We zouden dit pragmatisch met Vlaanderen opgelost hebben,” staat er in de mail, “maar Vlaanderen geeft aan dat dit nu niet meer kan omdat het dossier op de politieke agenda is gezet door Franscesco Vanderjeugd (Open Vld) en Jelle Engelbosch (N-VA). Daarmee hebben ze het dossier in de aandacht geplaatst van de politiek en verliezen we de mogelijkheid om het stil op te lossen.”

Kort door de bocht

‘Vlaanderen’ staat in de mail uiteraard voor Joke Schauvliege (CD&V) en haar kabinet. ‘Het dossier stil oplossen’ lijkt codetaal voor de macht van de Boerenbond binnenskamers, ver weg van alle pottenkijkers, aanwenden. Publieke vragen van parlementsleden dwarsbomen die werkwijze, zo lijkt het. Schauvliege in diezelfde commissie: “Die mail is mij niet bekend. Er gebeuren geen zaken achter de schermen. Dat zou ook niet gaan, want dit is een Europese regelgeving.”

Sonja De Becker, voorzitter van de Boerenbond, geeft toe dat de mail kort door de bocht ging. “Dat bericht gaf een rare indruk”, zegt ze. “Ik heb mijn medewerkers hierover aangesproken. Wij willen helemaal niet verhinderen dat parlementairen vragen stellen. Maar het ging om een Europese aangelegenheid en daarover waren we informeel aan het aftoetsen bij de minister.”

Hoe dicht staat het boerensyndicaat werkelijk bij Schauvliege? Coalitiepartner N-VA zet de Oost-Vlaamse graag weg als ‘handpop van de Boerenbond’. De Vlaams-nationalisten fluisteren dat haar entourage vol zit met pionnen van de organisatie. Dat ze vergaderingen onderbreekt voor telefoontjes ‘met haar echte bazen’ en expertise raapt op hun kundige studiedienst. 

N-VA wilde voor dit artikel haar eigen aantijgingen niet hard maken, omdat het binnen de meerderheid nu lastig werken is. Na de intrekking van de boskaart vorige week vrijdag door minister-president Geert Bourgeois (N-VA), zonder voorafgaand overleg met Schauvliege, willen ze niet dat een nieuwe faux pas in de communicatie een compromis vergalt. Wat klopt er dan van die anonieme aantijgingen? Laat Schauvliege zich werkelijk alleen leiden door de boeren?

Politiek Comité

Allereerst: er is één cabinetard met een rechtstreekse link naar de Boerenbond. Van de 32 mensen die voor haar werken in het Graaf de Ferrarisgebouw is de beleidsmedewerker Landbouw bestuurder bij de Boerenbond. 

Dan is er het zogenaamde ‘politiek comité’. Zeker elke twee maanden vergadert de Boerenbond van oudsher met de CD&V-parlementsleden van het Vlaams, federaal en Europees parlement. Schauvliege schuift er regelmatig aan. Voor het Vlaams Parlement zijn bijvoorbeeld Lode Ceyssens, Bart Dochy, Tinne Rombouts of Jos De Meyer er vaak bij. De Meyer is voorzitter van de commissie Landbouw, Dochy ondervoorzitter. Lode Ceyssens, burgemeester van Meeuwen-Gruitrode, leidde mee het verzet tegen de boskaart. 

“Wij overleggen in het politiek comité over alle actuele dossiers die ons aanbelangen”, zegt Boerenbond-voorzitter De Becker. “Als nationale belangenorganisatie is het ons doel invloed uit te oefenen. Het zou nogal sterk zijn, mocht dat niet zou zijn. Ik vind trouwens dat onze invloed vaak niet ver genoeg gaat.” Vroeger, zegt De Becker nog, was de relatie met CD&V veel intenser. “In de verhalen van mijn voor-, voorgangers is er sprake van een rode telefoon tussen het kabinet en de Boerenbond.” 

Diezelfde voorgangers zouden ook nooit contacten hebben onderhouden met Open Vld, laat staan met N-VA, De Becker moet dat wel doen. Schauvliege geeft zelf aan dat het ‘niet meer dan normaal is dat ze structureel overleg pleegt met de boeren’.

Boven haar gewicht aan het boksen

Bij haar oprichting 127 jaar geleden was de Boerenbond bedoeld als een dam tegen het socialisme. De organisatie wortelde toen diep in de kerk en de katholieke partij. Decennialang gold de Boerenbond als een staat binnen de staat door het economisch belang van het platteland. Vandaag is dat anders. Jaarlijks daalt het aantal actieve boeren en tuinders met 3 procent, de Boerenbond heeft nog ‘maar’ 16.000 leden. 

Onderzoek van professor Bram Wauters (UGent) toont echter aan dat 10 procent van de leden van CD&V nog altijd aangesloten is bij de Boerenbond. In West-Vlaanderen loopt dat zelfs op tot 18 procent. “Dat is veel, want uit datzelfde onderzoek blijkt dat de helft van de CD&V-leden zich niet meer tot één van de traditionele standen rekent”, zegt Wauters. “Het verklaart waarom de Boerenbond nu boven haar gewicht bokst in de Belgische politiek.” 

Boer en tuinder, het magazine van de Boerenbond, geeft zelfs stemadvies voor CD&V’ers ‘met een hart voor landbouw’. Bij de verkiezingen van 2014 stond ook voorzitter Wouter Beke (CD&V), tussen de geprefereerde kandidaten.

Vingerafdrukken

Zijn er dossiers waar de vingerafdrukken van de Boerenbond duidelijk op staan? N-VA en Groen zien haar hand in de criteria voor stikstofuitstoot voor boerderijen die in de buurt van natuurgebieden liggen (in het jargon de Instandhoudingsdoelstellingen (IHD) en Programmatische Aanpak Stikstof (PAS)). “Daar heeft ze de regeling voor bepaalde landbouwbedrijven verzwakt zodat zij toch konden blijven investeren en dus meer stikstof uitstoten”, zegt Vlaams Parlementslid Bart Caron (Groen). Klopt, zeggen ze op het kabinet, maar Schauvliege heeft ook een vijftigtal bedrijven laten sluiten. 

Andere dossiers gaan van de zoogkoeienpremies over de poldergraslanden tot het mestactieplan of de maatregelen tegen erosie. “In twaalf à vijftien dossiers heeft ze haar doelstellingen al bijgesteld”, zegt Caron nog. “Telkens in het voordeel van de boeren.”

Glyfosaat

Een recente casus is die van de glyfosaat. In België wordt het gebruik van onkruidverdelgers die glyfosaat bevatten, zoals Monsanto's RoundUp, binnenkort verboden voor gewone consumenten. Landbouwers mogen het product, dat mogelijk kankerverwekkend is, wel nog blijven gebruiken. Zij gebruiken tot vier keer de hoeveelheid van deze onkruidverdelgers als hobbytuinbouwers.

Volgens de Boerenbond hebben de professionele landbouwers weinig of geen alternatieven voor krachtige onkruidverdelgers met glyfosaat. Nochtans heeft de biolandbouw die wel gevonden. Al jaren. Bioboeren maken gebruik onder meer van een vals zaaibed om onkruid te slim af te zijn. Daarbij wordt het onkruid eerst compleet vrije baan gegeven op het veld, om het vervolgens om te frezen. De planten breken dan en kiemen normaal niet meer.

Europa

Ondanks toenemende druk, door onder meer studies van de Wereldgezondheidsorganisatie en recent de 'Monsanto-papers', waarin uitkwam dat Amerikaanse multinational Monsanto jarenlang gezondheidsstudies over glyfosaat manipuleerde, heeft Schauvliege altijd het tegenargument van de Boerenbond gevolgd. “Wij doen wat de andere gewesten ook doen”, werpt haar woordvoerder op. “En boeren hebben een opleiding gevolgd, zij weten hoe ze verantwoord moeten omgaan met dit product. Particulieren niet.” 

Schauvliege staat niet alleen met dat standpunt. Ook in Europa, dat een algemeen Europees verbod kan afkondigen, krijgt het boerenbelang vaak de bovenhand op het milieubelang. Ook daar weegt de Europese boerenlobby, waarvan de Vlaamse Boerenbond een van de stichtende leden is, zwaar door op de politieke besluitvorming. Net zoals de Belgische politici bij de eersten waren om het potentieel van de Europese eenmaking in te zien, waren de Belgische boeren bij de eerste die zagen dat hun toekomst voor een groot deel daar zou bepaald worden. De Boerenbond heeft mee COPA opgericht, de vereniging van Europese landbouworganisaties en COGECA, de vereniging van landbouwcoöperatieven. Zij behoren tot de belangrijkste Europese lobbygroepen.

Helemaal onderaan

Maar terug naar Vlaanderen. Schauvliege betwist zelf dat ze de wensen van de boeren altijd inwilligt. “Ik bewandel de weg van de redelijkheid”, is haar standaardantwoord.

De Boerenbond heeft duidelijk nog altijd een stevige invloed, maar toch klaagt de organisatie zelf dat het vroeger allemaal beter was. N-VA, de grootste partij binnen de Vlaamse meerderheid, trekt naar hun goesting te vaak de groene kaart. En de minister heeft in één hand Landbouw én Leefmilieu, wiens belangen vaak lijnrecht tegenover elkaar staan. “Kris Peeters was in de vorige regering minister-president én landbouwminister”, zegt een ingewijde bij de Boerenbond. “Hij stond bovenaan de voedselketen. Schauvliege staat helemaal onderaan. Dat maakt een groot verschil voor ons.”