We geven het toe: het is een epische discussie op de redactie. De ene helft heeft het consequent over een frika(n)del, een ander deel zweert dan weer bij het woord curryworst, terwijl een minderheid over een lange hamburger spreekt. Enkelingen maken de discussie nog ingewikkelder en hebben het over een ‘boulet’, een ‘berenlul’ of gewoon een ‘lange’.

Geografische kwestie

Hoog tijd om die spraakverwarring de wereld uit te helpen. Een eerste vaststelling: het is een geografisch gegeven (zie kaart). West- en Oost-Vlamingen spreken consequent over een frikandel of frikadel (blauw). Vlaams-Brabanders en Antwerpenaren kennen alleen een curryworst (groen). De lange hamburger of ‘lange’ (rood) is dan weer een typisch Limburgs verschijnsel.

Hoe dat precies komt, is niet duidelijk. “Naar de uiteenlopende benamingen voor een frikandel werd nog geen wetenschappelijk onderzoek gevoerd”, zegt taalkundige Veronique De Tier (UGent). “Jammer, want de regionale verschillen zijn opmerkelijk. De frikandel, curryworst en lange hamburger verdienen zeker een plaatsje in ons Woordenboek van de Vlaamse Dialecten.”

And the winner is...

Maar wat is nu eigenlijk de correcte benaming? Daarvoor gaan we te rade bij de Dikke Van Dale. Bij het lemma frikandel staat : “worstvormig stuk gefrituurd gehakt’. Dat is dus in elk geval al correct Nederlands.

Maar ook curryworst staat in de Van Dale, al heeft het daar wel een andere betekenis: “in plakjes gesneden braadworst, geserveerd met currysaus”. Correct Nederlands, dat wel, maar niet meteen wat je verwacht te krijgen in de frituur. Maar in Van Dale staat er ook nog een tweede betekenis: “(algemeen Belgisch-Nederlands) frikandel”. Dus strikt genomen is het geen officieel standaard-Nederlands, maar het is zo gangbaar in ons land dat het ook correct is.

Verdeeld Vlaanderen

Maar waar komt die verschillende benamingen dan vandaan? Voor Miet Ooms, experte in taalvariatie, is dat niet zo'n vreemde vaststelling. "West- en Oost-Vlaanderen vormen samen het Vlaamse dialectgebied, Antwerpen en Vlaams-Brabant het Brabantse en Limburg uiteraard het Limburgse. Hoewel we al bijna twee eeuwen één gewest vormen, zie je die eeuwenoude grenzen wel vaker opduiken." Dat geldt zeker voor 'nieuwe' woorden, zoals frikandel/curryworst.

Maar het wordt nog vreemder. "Want er is meer aan de hand dan enkel spraakverwarring over die ene frituursnack. De benamingen voor de lange snack (waar we het hier over hebben) hangen samen met die voor de ronde bol gehakt en de platte versie daarvan", legt Miet Ooms uit. In Antwerpen is de bol een 'frikadel' of een 'boulet', de platte versie een 'hamburger' en de lange een 'curryworst'. In Limburg is de bol een 'frikadel', de platte versie een 'platte hamburger' en de lange een '(lange) hamburger'. En in West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen is een frikandel de lange versie, een hamburder de platte snack en een boulet de ronde bol.

Zo weet u meteen precies wat u waar moet bestellen om uw favoriete snack te krijgen.