Schippers schuift Tjeenk Willink (PvdA) naar voor als nieuwe informateur
Informateur Edith Schippers staakt na 75 dagen haar pogingen om een nieuwe Nederlandse regering op de rails te zetten. Zij raadt de Tweede Kamer aan de opdracht door te geven aan Herman Tjeenk Willink (PvdA), die eerder een belangrijke rol speelde als informateur van de kabinetten-Kok I (1994) en -Rutte I (2010). Tjeenk Willink (75) is sinds 2012 minister van Staat, de eretitel voor staatslieden met grote verdiensten.
In haar verslag over gesprekken die Schippers met politieke leiders heeft gevoerd en dat de politica van de rechtsliberale VVD vandaag aan parlementsvoorzitter Khaija Arib heeft aangeboden, adviseert zij dat Willink haar opvolgt. Die zou daartoe bereid zijn indien het parlement dit wil.
Schippers verzoekt de Kamer om haar opvolger niet met 'voorwaarden vooraf' op te schepen. Een volgende informateur moet ook de ruimte hebben om een minderheidskabinet te onderzoeken, schrijft ze, als alle meerderheidsvarianten blijven stuiten op veto's van de betrokken partijen.
De Kamer debatteert morgen over Schippers' verslag en het vervolg van de formatie.
Impasse
Precies twee weken geleden mislukte een informatiepoging tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks. De partijen botsten op het onderwep migratie. Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver was een "principiële ondergrens" bereikt. Het meningsverschil met de VVD en het CDA viel niet te overbruggen.
Sindsdien heeft informateur Schippers verwoede pogingen gedaan een nieuwe combinatie van partijen om tafel te krijgen. Maar elke nieuwe verkenningsronde leidde tot een nog grotere patstelling. De VVD en het CDA hoopten op een coalitiemet D66 en een vierde partij. Als vierde partner kwamen de SP, de PvdA en de ChristenUnie in aanmerking. Maar de SP en de PvdA bleven keer op keer de boot afhouden. De SP wil onder geen beding gaan regeren met de VVD. De PvdA heeft voorlopig genoeg van regeren na de verkiezingsnederlaag van 15 maart. Ook de optie met de ChristenUnie is van tafel, D66 wil niet met twee christelijke partijen in een coalitie.
Mogelijk komt er toch een herkansing voor de combinatie VVD-CDA-D66-ChristenUnie. In een onderling gesprek trokken D66-leider Alexander Pechtold en CU-leider Gert-Jan Segers vorige week de conclusie dat onderhandelen geen zin had. VVD en CDA toonden zich zeer ontstemd dat Pechtold en Segers deze beslissing hadden genomen zonder dat zij er zelf bij waren om te bemiddelen.
Schippers beschrijft de huidige impasse als "de feitelijke situatie", maar roept de Kamer op "deze niet als eindpunt te markeren, maar als ieders eerste positie in de uiterst complexe nieuwe politieke verhoudingen van een versnipperde Tweede Kamer". Een nieuw kabinet formeren is nog mogelijk, denkt zij, mits alle partijen "nieuwe bereidheid" kunnen vinden om te onderhandelen zonder blokkades of veto's vooraf. "Kijk niet alleen naar een meerderheidskabinet maar ook naar een minderheidskabinet", aldus Schippers.
'Kijk niet alleen naar een meerderheidskabinet maar ook naar een minderheidskabinet'
Groepsgewijs
Zij raadt Tjeenk Willink aan om de verschillende mogelijke combinaties nu groepsgewijs aan tafel te zetten, opdat zij onderling kunnen proberen een basis te vinden om verder te onderhandelen. "Partijen moeten nu samen aan tafel", aldus Schippers.
Uit Schippers' verslag valt op te maken dat zij nog lang geen eindpunt in zicht heeft. Vandaag is wat haar betreft pas de eerste fase van de formatie afgesloten. De fase die nu volgt is in haar woorden "de komende tussenstap". Pas daarna zullen echte onderhandelingen tussen potentiële coalitiepartners volgen.
Het proces is gebaat bij een nieuwe begeleider, stelt zij. Ze heeft geen klachten gehad van partijen over haar rol, maar ze verwacht dat een nieuwe informateur een nieuwe impuls zal kunnen geven aan de gesprekken. Tjeenk Willink noemde ze iemand met "groot gezag, veel ervaring en enige afstand tot de huidige politiek".
Eminence grise
De 75-jarige Willink is in het verleden als een soort éminence grise van de Nederlandse politiek nog de arena ingestuurd bij politieke crisissen. In het bijzonder was hij informateur bij de vorming van Paars I dat van 1994 tot 1998 Nederland bestuurde. De sociaaldemocraat Wim Kok leidde toen een coalitie van zijn PvdA, de rechtsliberale VVD en het linksliberale D66.
Ook bij de totstandkoming van eerste regering-Rutte was hij informateur. Het resultaat was een minderheidsregering van VVD en het christendemocratische CDA dat het met gedoogsteun van de rechtspopulistische PVV uithield van oktober 2020 tot april 2012.