Hoe Trump Europa weer groot maakt - Tom Van de Weghe
Tom Van de Weghe woonde en werkte in Rusland, China en de VS. Hij volgt voor VRT Nieuws de geopolitieke ontwikkelingen op de voet. Volg hem op Twitter via @tomvandeweghe
Merkel was er al niet gerust op. En sinds de doortocht van de Amerikaanse president in Europa vorige week is ze dat nog minder. Terwijl Trump op de knieën ging voor Saudi-Arabië, gaf hij er de oude NAVO-bondgenoten van langs, zonder expliciet duidelijk te maken dat Europa in de toekomst nog op Amerikaanse steun kan rekenen. Trumps hoffelijkheid in het Midden-Oosten stond ook in schril contrast met zijn lichaamstaal in Europa. En dan hebben we niet eens gezien hoe hij zich achter de schermen gedroeg. Merkel zag dat wel. Op een verkiezingsmeeting afgelopen zondag vatte ze het samen: Europa kan niet meer kan rekenen op de VS en moet het lot in eigen handen nemen.
Opvallend: ook Martin Schulz, de vroegere voorzitter van het Europees Parlement en nu voorzitter van sociaal-democraten, steekt het niet onder stoelen of banken dat hij Trump niet lust. Schulz is een van de grootste uitdagers van Merkel bij de komende verkiezingen. Van een oppositiepartijleider zou je kunnen verwachten dat die pleit voor betere relaties met de Amerikanen. Maar een boze Schulz ging maandag flink tekeer tegen de manier waarop Trump zijn politieke rivaal Merkel “vernederde”.
De handdruk van Macron die Trumps bloed deed wegtrekken
Maar het zijn niet alleen de Duitsers die zich roeren. Ook de Fransen doen dat. Herinner u de handdruk van de nieuwe Franse president Macron aan Trump in Brussel. Die was zó stevig dat Trumps bloed even wegtrok. Een bewuste zet, gaf Macron achteraf toe. “Een moment van de waarheid.” Of hoe hij Trump bij het weerzien op het nieuwe NAVO-hoofdkwartier links liet liggen en eerst Merkel begroette. Symbolisch, maar veelzeggend: Frankrijk, en bij uitbreiding Europa, laat zich niet opzijduwen. En dat voor een president die nog maar net beëdigd is. Faut le faire.
We kunnen er niet naast kijken: Europa heeft er met Macron een nieuwe sterke man bij. Hij wil samen met Merkel de EU uit het slop halen. Merkel legt dan weer al haar eieren in de EU-mand van de 27, zonder Groot-Brittannië. De twee hebben elkaar snel gevonden. En traditioneel wordt Europa alleen maar sterker wanneer de tandem Duitsland-Frankrijk gesmeerd is. Gezond verstand van Europese politici? Ja, maar vooral ook van de Europese kiezer. Het is niet moeilijk om in de verkiezingsuitslag in Nederland en Frankrijk een tegenreactie te zien op het trumpisme.
Is Europa voldoende rijp?
Toch lijkt er meer aan de hand. De tijd dat Amerika leidt en Europa braafjes volgt, lijkt stilaan voorbij. Met de dag wordt duidelijker dat de richting die het Amerika-onder-Trump inslaat de omgekeerde richting is die Europa wil bewandelen. Zeker wanneer Trump later deze week het klimaatakkoord van Parijs (mogelijk) opzegt. Het water tussen beide kanten van de oceaan wordt hiermee dieper dan ooit.
De vraag is alleen of Europa voldoende rijp is om een machtig blok te vormen als krachtdadig antwoord op Trump. Daar liggen de kaarten nog steeds veel minder goed. Zeker de nieuwere lidstaten in Centraal- en Midden-Europa blijven verknocht aan de VS, wie daar ook aan het stuur zit. Blijft de EU vervallen in eindeloos gekibbel? Of volgen de andere lidstaten de twee koplopers? Ontgroeit de EU de tienerjaren en wordt ze jongvolwassen, nu ze geconfronteerd wordt met de nieuwe realiteit?
Het “omgekeerde Trumpeffect”
Hoe je het ook draait of keert, het “omgekeerde Trumpeffect” wordt steeds meer zichtbaar. Trump valt de Amerikaanse traditionele media aan, maar hoe meer hij dat doet, hoe meer die erin slagen om kijkers en lezers aan zich te binden. Trump hakt in op de inlichtingendiensten, maar er zijn signalen dat het vertrouwen van de Amerikanen in hun inlichtingendiensten weer aan het herstellen is. Trump schiet met zwaar geschut op Europa, terwijl de harde kern binnen Europa de rangen lijkt te sluiten en een front tegen Trump aan het vormen is.
Ach, misschien heeft Trump het allemaal niet zo slecht voor met de wereld zoals sommigen vrezen. Misschien heeft hij wel een verborgen agenda, een meesterlijk plan om met zijn woorden en daden niet alleen zijn eigen Amerika, maar ook Europa en bij uitbreiding de rest van de wereld weer groot te maken. Vorige maand nog lichtte hij een tipje op van de sluier: “Op dit moment is de wereld een heus boeltje. Maar wanneer ik klaar ben, denk ik dat het een veel betere plek zal zijn om te wonen.” Go for it, Donald.