"Over asbest heerst hier nog altijd een omerta"

Er staat wel een rond verbodsbord, maar wil je voor de aardigheid op een zomerse namiddag eens wat asbest gaan rapen, dan loop je via de poort aan de Langhalsbeekstraat gewoon rechtdoor, de slagboom voorbij en dan zie je het witte stof opwaaien. Loop je nog wat verder, dan kom je aan die gigantische put, die nagenoeg aan de achtertuintjes van de Driegaaienstraat paalt. Daar is ook een schooltje en wat verderop een bioboer.

Het heeft iets van een maanlandschap. “Dat wit daar, dat is geen asbest”, zegt de bewaker die ons van het terrein komt verjagen. “De ondergrond is hier van klei. Het is een vergunde stortplaats die regelmatig wordt gecontroleerd. Het asbest wordt hier aangevoerd en gestort, en daarna onmiddellijk afgedekt, zoals het hoort. Alleen tijdens de middagpauze zul je even een moment hebben waarop het asbest bloot ligt. Het is 100 procent veilig.”

En toch. De staalnames en het op YouTube geplaatste filmpje van lokaal PVDA-activist Jef Maes zijn authentiek. En wat je tijdens je wandeling ziet, is exact hetzelfde als in het filmpje. Brokken asbest die tijdens het transport van de vrachtwagen zijn gedonderd. Je hoeft niet eens gericht te zoeken, je kunt het spul gewoon oprapen. Staal nummer 1 vond Maes aan de ingangspoort van de stortinstallatie, in een woonwijk waar kinderen naar school fietsen.

Een uur nadat PVDA met haar bevindingen naar buiten kwam, zagen omwonenden een straatveegmachine die de oprit van het stort­terrein nog eens goed onder handen nam.

SVK Bouwmaterialen, dat nog zowat 300 mensen tewerkstelt, gaf in het verleden nooit commentaar als het in de media werd aangesproken over asbest. Dat deed het ook gisteren niet. Rond drie uur in de namiddag kwam CEO Walter Verhaert wel met zijn BMW achter ons aanrijden. “Wat zoudt gij ervan vinden als ik uwen hof binnen kwam sluipen”, spreekt hij ons vanuit zijn raampje toe. “U mag van geluk spreken dat we de politie niet hebben gebeld.”

Zeven staalnames door mensen die alles­behalve deskundig zijn, en zes keer positief getest: behoeft dat echt geen reactie?

De CEO, vanuit zijn raampje: “Ik spreek niet met communisten.”

‘Onnozelaars’

De afgelopen tien jaar overleden 145 inwoners van Sint-Niklaas aan asbest. Het aantal asbest-gerelateerde overlijdens ligt driemaal hoger dan het landelijke gemiddelde. Toch is de stille doder al decennialang een absoluut taboe-onderwerp in de stad. Dat veranderde pas met de publicatie van Het boek van Sint-Niklaas van Johan De Vos, eerder dit jaar. Op 3 mei lokte een infovergadering op het stadhuis 150 bewoners, maar het blijft een erg beperkte groep.

De PVDA ging onlangs flyers bussen in de betrokken wijk, maar geen enkele bewoner hing er een voor het raam. Er hangen wel affiches, maar dat zijn uitsluitend wit-rode bollen, met de bede om een verlaging van de maximumsnelheid naar 50 naar 30 per uur.

“Vroeger zeiden ze dat asbest het ideale bouwmateriaal was”, zegt een dame in de straat Moleken. “Ik heb als kind in groen, geel en paars gekleurde putten gespeeld. Ik kweek mijn groenten in mijn tuin, vlak naast dat stort. En gij (tegen Jef Maes, DDC), gij gaat mij niet vertellen dat mijn groenten niet gezond zijn. Er groeien daar trouwens bomen en er grazen koeien.”

Jef Maes: “Ja maar, het gaat om die vezels. De bomen hebben daar geen last van, uw longen wel.”

Dame: “Het zijn onnozelaars die dit allemaal in gang hebben gezet. Er wordt daar al dertig asbest gestort. En zie, ik leef nog altijd. Dat is toch het beste bewijs?”

Ze bestaan dus nog, mensen die oprecht lijken te geloven dat het allemaal fake news was, wat de wetenschap ons de afgelopen vijftig jaar leerde over asbest.

Boelwerf

Jef Maes is de schoonzoon van Karel Heirbaut, samen met Jan Cap ooit een iconische figuur tijdens de grote staking bij de Boelwerf in de jaren 70 van de vorige eeuw.

“Hij is op zijn 72ste overleden aan mesothelioom”, zegt Maes. “Daarom trek ik mij dit aan. Ze gebruikten tot in 1973 op de Boelwerf asbest voor de isolatie van scheepskajuiten. Mannen als mijn schoonvader zetten daar zonder enige mondbescherming een slijpmachine in de asbest. Je wilt er niet aan denken.”

“Ik ken zoveel verhalen, van families die iemand hebben verloren. En toch blijft de omerta regeren. Mensen denken: wat gaat mijn huis nog waard zijn? Het is een mengeling van dat, van gêne en de gedachte aan de tewerkstelling, toen er nog duizenden mensen in die fabriek werkten.”

Lees de reportage in Sint-Niklaas: "Over asbest heerst hier nog altijd een omerta"
Standpunt: Zou het dan toch zijn dat de asbestproducenten na al die doden nog altijd kunnen rekenen op de buigzaamheid van overheidsdiensten?