Het onwaarschijnlijke lijkt te gaan gebeuren: China (!) als beschermheilige van het klimaat

De laatste maanden haalt China de steken op die Trump laat vallen. Eerst profileerde de Chinese president Xi Jinping zich in januari als vrijhandelskampioen. Daarna kwam China vorige maand met een nieuwe formule voor globalisering en nu werpt het zich op als redder van het klimaat. Dat ligt niet alleen aan het sterk gegroeide Chinees zelfbewustzijn. Andere landen zien een vacature voor mondiaal leiderschap en wijzen Peking erop. "Het is niet iets wat China moet doen, het gaat er niet om dat de Verenigde Staten China ertoe dwingen, het is wat China zelf wil", moedigde Christiana Figueres, voormalig klimaattop-ambtenaar voor de Verenigde naties, vandaag Peking aan om die nieuwe leidersrol op zich te nemen.

Of China gaat solliciteren naar de functie van milieukompas voor de wereld staat nog niet vast. "Dat Trump Parijs aan de kant zet, betekent dat er een vrij grote schoen is te vullen is voor een enkel land', aldus staatspersbureau Xinhua in alle bescheidenheid.

Daarom zoekt China eerst de Europese Unie op voor een partnerschap. Premier Li en zijn Brusselse collega's verklaren unaniem 100 miljard dollar aan fondsen te zoeken, waarmee arme landen worden geholpen in hun gevecht tegen de uitstoot van broeikasgassen. Ook beloven China en de EU hun beste beentje voor te zetten bij ontwikkeling van duurzame energie.

De Amerikaanse beloften voor Parijs zijn goed voor 21 procent van de totale vermindering van de uitstoot van CO2 wereldwijd die in het verdrag is afgesproken. Desnoods halen we onze milieudoelen zonder president Trump maar samen met Peking, stelt Jerry Brown, de gouverneur van Californië voor. Hij vliegt vandaag naar China om te bespreken of een Californisch plan voor CO2-handel kan worden gekoppeld aan Chinese provincies.

Van broeigasbrakend enfant terrible naar internationale klimaatredder: de wisseling van de wacht voltrekt zich zelfs voor Chinese begrippen in een ijltempo. Tot Parijs heeft China elk bindend klimaatakkoord afgewezen omdat Peking economische groei en de daarmee gepaard gaande vervuiling als historisch recht zag. Westerse industrielanden namen volgens Chinese klimaatsceptici, die tot 2010 veel invloed uitoefenden op het binnenlandse milieudebat, hun financiële verantwoordelijkheid voor de opwarming van de aarde niet. Die positie werd onhoudbaar nadat China in 2007 de VS als grootste vervuiler van de troon had gestoten.

Inmiddels jaagt China twee keer zo veel CO2 als de VS de atmosfeer in. Daar hebben vooral de Chinezen zelf last van: lucht, bodem en water in de Volkskrepubliek zijn verziekt. De Chinese eenpartijstaat hamert dan ook niet op het Verdrag van Parijs om de wereld te redden, maar om zichzelf overeind te houden. Structurele volkswoede over een vergiftigde woonomgeving is niet bevorderlijk voor de legitimiteit van de communistische partij. China werkt dan ook keihard aan zijn Parijs-doel: door grootschalige investeringen in duurzame energie bereikt de Chinese hoeveelheid broeikasgassen waarschijnlijk al ver voor de deadline van Parijs zijn piek.

Meer eigenbelang: economisch legt de voortrekkersrol China geen windeieren. China is nu al de grootste producent van zonnepanelen ter wereld - goed voor 66 procent van de totale zonnecelproductie. De export van wafeltjes voor zonnepanelen alleen al was in 2015 goed voor 2,16 miljard dollar. Inmiddels komt ook voor de productie van andere niet-fossiele energiebronnen de koploperspositie voor China binnen bereik.

Om door te stoten naar een duurzame economie zijn pijnlijke hervormingen nodig - het doorbreken van staatsmonopolies op energie, steenkool raakt zijn bevoorrechte positie in de Chinese economie kwijt - maar dat waren maatregelen die president Xi al ver voor Parijs aankondigde. Als China internationaal de leiding neemt in het klimaatsvraagstuk geeft dat Xi een extra stok achter de deur om zijn binnenlandse agenda sneller in daden om te zetten.

En dan is er nog dat laatste, maar wellicht verleidelijkste aspect. Plotseling wordt Peking een hapklare brok soft-power aangereikt op een glanzend presenteerblaadje. Dat anderen jou zo geweldig vinden dat ze uit zichzelf, zonder druk, jouw leiding zoeken om spontaan te doen wat in jouw belang is - de definitie van soft-power - dat was tot voor kort bij uitstek het specialisme van de Verenigde Staten. Maar nu Trump de wereld laat vallen ziet Peking kansen de Chinese visie te pluggen. Iets waar China al langer op uit is, maar de soft-power die daarvoor nodig is, kwam tot wanhoop van menig Chinees diplomaat niet aanwaaien. En nu ligt daar een kans. Dat een internationale kwestie van immens belang zoals het klimaatvraagstuk op Chinese in plaats van westerse voorwaarden wordt aangepakt is een primeur. Voor de wereld, maar vooral voor China zelf. Peking voelt nu voorzichtig of die pet past en of hij een beetje lekker zit.