Jeff Sessions, de minister van Justitie van Donald Trump, heeft procureurs opgedragen zo groot mogelijke straffen voor niet-gewelddadige drugsmisdrijven te eisen. Zo herbegint de Amerikaanse War on Drugs, en komt er een einde aan een poging om de overwegend zwarte gevangenispopulatie in te dijken.
Toen de Amerikaanse minister van Justitie Jeff Sessions midden mei in een memorandum van niet eens twee volle pagina’s federale procureurs de opdracht gaf in alle mogelijke gevallen de maximale straf na te streven, viel het nieuws grotendeels tussen de plooien en moest het wijken voor de befaamde waan van de dag. FBI-directeur James Comey was ontslagen, ongeveer elk uur kwamen er nieuwe lekken over Russische connecties met het Trump-kamp, Donald Trump kreeg bijna geen wetgeving door het parlement gesluisd. Woord en wederwoord over deze materies – naast de uitgebreide aandacht voor de tweets van de president – vulden alle pagina’s en zendtijd.
Voor zijn memo had Sessions het parlement niet nodig. Hij kon half in de duik zijn uitvoerende macht gebruiken en de politieke lijn van zijn voorgangers omkeren.
En dat deed hij. Hij droeg zijn procureurs op verdachten te beschuldigen van de ‘meest ernstige bewijsbare vergrijpen’, ‘die de meest substantiële straffen opleveren, daarbij verplichte minimumstraffen’. Hij wilde, schreef hij nog, de procureurs hun ‘ketenen ontnemen’, en hen de vrijheid geven om te veroordelen, ook opnieuw in drugszaken.
De verplichte minimumstraffen bij niet-gewelddadige drugsvergrijpen moeten volgens Sessions het land veiliger maken, en kunnen daarnaast ook dienen om verdachten aan te sporen om mee te werken met de procureur.
Onder president Obama’s eerste minister van Justitie, Eric Holder, hadden procureurs net de instructie gekregen de strengere strafeisen te reserveren voor de echt grote drugtrafikanten en voor gewelddaden. Deze twee tegengestelde visies op het bestraffen van niet-gewelddadige drugsvergrijpen gaan dieper dan het op het eerste gezicht lijkt.
Crack
Sessions zit helemaal op de lijn die president Richard Nixon uittekende en die onder de presidenten Reagan, Bush (vader), Clinton en Bush (zoon) werd aangehouden en verfijnd.
Vanaf de jaren tachtig werd vooral de zwarte gemeenschap in de Verenigde Staten getroffen door een ware crackepidemie. Crack is een rookbare variant van cocaïne, zorgt voor een kortere maar sterkere high en kan in kleinere hoeveelheden en dus goedkoper aangekocht worden.
Media brachten – onder andere onder invloed van politiek lobbywerk, zo zou later blijken – het toenemende geweld en andere gevolgen van de epidemie in zwarte getto’s steeds meer in beeld. Bevende, duidelijk lijdende, baby’s van verslaafde moeders werden in alle Amerikaanse huiskamers getoond.
Repressie werd verpakt als het antwoord, ook al was de War on Drugs formeel gestart voor crack de getto’s vernielde. In die context ontstonden steeds strengere regimes, met name tegen drugsmisdrijven. Sommige mensen werden tot levenslang veroordeeld voor een eerste, niet gewelddadig en relatief klein drugsvergrijp of zelfs voor een beperkte rol van tussenpersoon bij een drugsdeal.
Sinds Clinton kreeg wie drie keer veroordeeld werd in principe levenslang, de zogenaamde three-strikes law. Sommige rechters klaagden aan dat ze niet anders konden dan een kleine garnaal tot levenslang te veroordelen. Die derde veroordeling kon ook helemaal buiten drugs om gebeuren, zoals de man die werd veroordeeld tot ’25 jaar tot levenslang’ omdat hij drie golfstokken had gestolen, of een andere die een veroordeling had opgelopen van twee keer ’25 jaar tot levenslang’ omdat hij in twee winkels in totaal negen kinderfilms had gejat.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
In een periode van ongeveer veertig jaar steeg de gevangenispopulatie in de Verenigde Staten van gemiddelde, quasi-Europese proporties naar een recordhoogte. Met vijf procent van de wereldbevolking, aldus John Pfaff, professor Recht aan Fordham University, telt het land vijfentwintig procent van ’s werelds gevangenen. In 1972 bedroeg het aantal gevangenen per 100.000 inwoners 93. In 2008, op de piek, was het aantal gestegen tot 536.
In 2014 was het weer ietsje gedaald naar 498 per 100.000 inwoners, onder meer door de minder forse drugsveroordelingen onder Obama. Sindsdien, en tot op vandaag, heeft die daling zich doorgezet. Vraag is of deze daling zich blijft doorzetten nu de War on Drugs opnieuw lijkt op te flakkeren.
We wisten dat we het niet illegaal konden maken om tegen de oorlog of zwart te zijn, maar door drugs te criminaliseren en te associëren met hippies en zwarten, konden we die gemeenschappen verstoren.
Toch blijft het om gigantische gevangenispopulaties gaan. In 2014, schrijft Pfaff in zijn recente boek Locked in: the true causes of mass incarceration, zaten bij benadering 2,2 miljoen mensen opgesloten in federale gevangenissen of gevangenissen die ingericht worden door de staten, terwijl er nog eens 12 miljoen mensen door plaatselijke gevangenissen passeerden, bijvoorbeeld in voorarrest.
Die gevangenissen kosten zo’n 80 miljard dollar per jaar (71 miljard euro), geld dat als het aantal gevangenen daalt ten dele ook zou kunnen worden aangewend voor preventie of rehabilatie.
Bij degenen die de strenge straffen verdedigden, zaten de ‘believers’, zij die echt geloofden dat ze via repressie de criminaliteit en haar uitwassen zouden beteugelen, zij die echt geloofden dat drugs steevast leiden tot geweld. Jeff Sessions was en is in woord en daad een van die believers.
Maar niet iedereen had zuivere bedoelingen. John Ehrlichman, topadviseur van Richard Nixon en een van de veroordeelden in het Watergateschandaal, waarvoor hij zelf anderhalf jaar in gevangenschap doorbracht, verklaarde in 1994: ‘We wisten dat we het niet illegaal konden maken om ofwel tegen de oorlog (in Vietnam, nvdr.) te zijn ofwel zwart, maar door het publiek marihuana te doen associëren met hippies en heroïne met zwarten, en vervolgens beide drugs zwaar te criminaliseren, konden we die gemeenschappen verstoren.’
De Afro-Amerikaanse bevolking werd buiten alle proportie getroffen. Hoewel er tussen de verschillend gekleurde mensen geen verschil is in consumptie van illegale drugs, lopen zwarten vandaag nog steeds vier tot vijf keer meer kans om vervolgd en opgesloten te worden. Uit onderzoek van onder meer burgerrechtenorganisatie ACLU blijkt dat blanke Amerikanen bij vergelijkbare misdrijven in elke etappe van het juridisch proces milder behandeld worden dan zwarten. Ze worden minder vaak in beschuldiging gesteld, krijgen sneller een regeling voorgesteld, en worden bij veroordeling minder zwaar bestraft.
Bij crack (een bij uitstek ‘zwarte’ drug, onder andere vanwege de lage kostprijs) werd en wordt repressief opgetreden, terwijl gebruikers en kleine dealers van ‘blanke drugs’ zoals heroïne zo goed als niet bestraft worden.
Jim Crow
Volgens Republikeins senator Rand Paul kunnen een op drie zwarte mannen niet gaan stemmen omdat ze dat burgerrecht na een veroordeling zijn kwijtgeraakt.
Pfaff geeft ons volgende cijfers voor het jaar 2015 mee: 62 procent van de Amerikanen is blank, 13 procent zwart en 18 procent latino; in de staatsgevangenissen zijn voor 35 procent blanken opgesloten, tegenover 38 procent zwarten en 21 procent latino’s.
Toonaangevende zwarte commentatoren zoals Ta-Nehisi Coates beschreven de massale opsluiting van zwarten wegens drugsmisdrijven eerder al als een verlengstuk van de slavernij.
De vergelijking met slavernij werd het meest expliciet en uitvoerig gebracht en onderbouwd door juriste en activiste Michelle Alexander in haar boek The New Jim Crow: Mass Incarceration in the Age of Colorblindness dat dateert uit 2010.
In de eerste zinnen van de inleiding maakt ze de link al duidelijk: ‘Jarvious Cotton kan niet stemmen. Net als zijn vader, grootvader, overgrootvader en betovergrootvader is hem het recht ontzegd om deel te nemen aan het democratisch proces… Cottons betovergrootvader kon als slaaf niet stemmen. Zijn overgrootvader is door de Ku Klux Klan doodgeslagen toen hij probeerde te stemmen. Zijn grootvader werd verhinderd om te gaan stemmen door intimidatie van de Klan. Zijn vader werd weggehouden van de stembus door een kiesbelasting en een leestest. Vandaag kan Jarvious Cotton niet stemmen omdat hij, zoals vele zwarte mannen in de VS, als crimineel bekendstaat en voorwaardelijk vrij is.’
Alexander ziet de massale drugsveroordelingen in de zwarte gemeenschap als een reïncarnatie van de Jim Crow-wetten. Deze wetten regelden de rassenscheiding in onder andere het onderwijs tijdens de periode na de burgeroorlog. Officieel waren zwarten toen vrije burgers, maar in de praktijk hadden ze zo goed als geen rechten.
De gevangenschap van zoveel zwarte mannen, soms in door privémaatschappijen gerunde gevangenissen, noopte Alexander tot nog een parallel: er valt geld te verdienen met zwarten, destijds als slaven of onderbetaalde werkkrachten, nu als gevangenen. En het resultaat is in de drie gevallen hetzelfde: een groep wordt doelbewust gemarginaliseerd.
Naast het gigantisch maatschappelijk drama dat ze veroorzaakt, is de massale opsluiting van mensen volgens de meeste experts niet bijzonder efficiënt, met name inzake drugs. Therapie en begeleiding zorgen voor een veel beter en goedkoper resultaat. Landen als Portugal, die gedeeltelijke legalisering combineerden met opvang en therapie, boekten in het verleden veel betere resultaten dan de Verenigde Staten. De opsluitingen in de Verenigde Staten hadden geen noemenswaardige invloed op het drugsgebruik. Mensen van alle kleuren bleven en blijven maar drugs gebruiken.
De situatie wordt er niet eenvoudiger op nu op federaal niveau marihuana verboden blijft, terwijl steeds meer staten weed legaliseren.
We keren gewoon terug naar de uitvoering van de wet zoals ze is goedgekeurd door het Congres.
De consensus dat er komaf moest gemaakt worden met lange, strenge straffen voor niet-gewelddadige drugsvergrijpen, was de afgelopen jaren zienderogen gegroeid. President Obama en zijn minister Eric Holder kregen op dit punt onder meer de steun van de broers Koch, de grootste financiers van de Republikeinse partij, en van Rand Paul, de libertaire Republikeinse senator en gewezen presidentskandidaat.
Obama zelf kende strafvermindering of -kwijtschelding toe aan honderden drugsveroordeelden, die eindeloze gevangenisstraffen uitzaten. Voor het eerst in tijden begon de gevangenispopulatie merkbaar te dalen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Jeff Sessions daarentegen was al als senator gekant tegen die zachtere aanpak, en dat maakt hij met zijn eigen memo nu nog eens duidelijk. In een belegeleidende toespraak zei hij dat de bevolking een goede bescherming verdient. ‘Het aantal moorden is met tien procent gestegen, de grootste toename sinds 1968, en we weten dat drugs en misdaad samengaan. De feiten bewijzen dat. Drugshandel is een inherent gewelddadige zaak. Als je een drugsschuld wilt innen, kun je geen rechtszaak aanspannen. Je int met behulp van de loop van een geweer.’ Volgens Sessions neemt het drugsgebruik toe. ‘We keren gewoon terug naar de uitvoering van de wet zoals ze is goedgekeurd door het Congres.’
Voor Sessions past dit in een breder kader. Hij bemoeilijkte in eerdere initiatieven ook de vervolging van politieagenten en nam maatregelen tegen illegale migratie. Hij gelooft dat de strijd tegen die migratie gelijkloopt met de War on Drugs. Hij argumenteert dat de zachtere aanpak tegen drugs bijdraagt tot toenemend geweld in de samenleving – wat experts betwisten of in ieder geval onbewezen achten. Hij gewaagt weer, zoals zijn voorgangers, van kinderen die verslaafd geboren worden als argument tegen drugs.
Hij wil volgens The Washington Post zelfs wel verder gaan met zijn strijd tegen drugs. Hij is altijd gekant geweest tegen staten die marihuana legaliseerden. Of hij echt ten strijde zal trekken tegen een industrie die weliswaar in overtreding is van federale regels, maar die lokaal miljoenenwinsten oplevert en die – onder andere door lokale inkomsten in de vorm van belastingen – lokale steun van de bevolking geniet, valt af te wachten.
‘Krachtig reageren’
De broers Koch, senator en gewezen presidentskandidaat Rand Paul en natuurlijk Michelle Alexander betwisten ‘de feiten’ waarnaar Sessions vewijst.
Een woordvoerder van de Kochs zei dat er ‘goedkopere en meer efficiënte’ manieren zijn dan opsluiting om ‘mensen te helpen die kleine misdrijven hebben gepleegd en die geen bedreiging vormen voor de maatschappelijke veiligheid’. Paul riep zijn medeparlementsleden op om via wetgeving de verplichte minimumstraffen af te schaffen en zo Sessions tot een andere aanpak te verplichten, die niet zo cru minderheden viseert.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Alexander zag in een reactie bij Democracy Now hernieuwde oorlogsreferenties: ‘De retoriek uit het departement van Justitie maakt duidelijk dat ze tot doel hebben een oorlogsachtige mentaliteit tegenover armen en mensen van kleur te doen herleven. We moeten krachtig reageren, en met zoveel moed en mededogen als we in deze tijden kunnen opbrengen.’
Maar, zei ze ook, in vele staten zijn er initiatieven die indruisen tegen de aanpak van Sessions, en die wel de goede richting uitgaan.
Ze wijst er ook op dat terwijl Sessions pleit voor strengere straffen, sommige sociale programma’s, die preventief of helend kunnen werken, door de ploeg van Trump worden wegbezuinigd.
‘Laat wie ouder is dan 40 vrij’
Over oorzaken en aanpak van de overbevolking in de gevangenissen zijn de tegenstanders van Sessions het onderling niet altijd eens.
Hoewel hij enkele conclusies van Michelle Alexander onderschrijft, en hij zeker gekant is tegen de terugkeer naar de oude aanpak die Sessions voorstaat, verschilt John Pfaff op enkele cruciale punten met Alexander van mening. Zo is hij het niet eens dat vooral drugsvervolgingen de toename van het aantal gevangenen hebben veroorzaakt.
Dat is weliswaar het geval in federale gevangenissen waar 49 procent van de gedetineerden vastzitten op grond van drugsveroordelingen. In staatsgevangenissen echter, en zij verwerken het gros van de gevangenen, zijn ‘slechts’ 16 procent van de opgeslotenen drugsveroordeelden. Wat betekent dat in totaal zowat 20 procent van alle gedetineerden wegens drugs zijn opgepakt. Het typevoorbeeld van Alexander, de geweldloze drugsdealer die langdurig vastzit, is binnen de groep drugsveroordeelden ook eerder marginaal. Als je die groep vrijkrijgt, en met die vrijlating is Pfaff het helemaal eens, is het probleem van de overbevolking van de gevangenissen niet opgelost, argumenteert hij. Gewelddaden vormen een veel groter deel van de toename.
En hoewel de misdaad sinds het midden van de jaren negentig is beginnen terug te lopen, bleef het aantal veroordelingen maar toenemen. Dat had er volgens Pfaff mee te maken dat er meer procureurs aangesteld werden, die verkozen waren en die zich populair maken via veroordelingen en strenge straffen. Een procureur die iemand vervroegd vrijlaat die vervolgens een zwaar misdrijf begaat, kan haar of zijn herverkiezing wel vergeten. Procureurs lijken dus vaak ‘op veilig’ te spelen en te kiezen voor lange gevangenisstraffen, onder meer om een herverkiezing niet in de weg te staan.
Pfaff stelt voor om de gevangenisstraffen uit het budget van de procureur te laten betalen als een eerste stap om van de lange straffen een minder evidente optie te maken.
Een ander opvallend voorstel dat hij doet om de gevangenispopulatie naar beneden te halen: laat massaal 40-plussers vrij. Gedetineerden van boven de veertig, zelfs zij die veroordeeld werden voor zware gewelddaden, vormen volgens hem in overweldigend grote meerderheid geen gevaar meer voor de samenleving.
Dat is gedeeltelijk een fysieke kwestie, schrijft hij. Ze zijn niet meer in staat op te tornen tegen jongeren, ze voelen zich niet meer comfortabel bij geweld, ze hebben hun hormonen onder controle, of ze hebben te veel te verliezen: een baan, een gezin, een huis.
(Nog een intrigerende bemerking van Pfaff: voor een stuk verminder je de criminaliteit al door potentiële criminelen af te leiden. Zo is bekend dat er minder misdaad begaan worden, als op vrijdag een nieuwe gangsterfilm uitkomt. Dan zitten een aantal potentiële overtreders aan het witte doek gekluisterd.)
Pfaff beseft ook wel dat de publieke opinie in de Verenigde Staten niet staat te springen om gevangenen die gewelddaden pleegden op vrije voeten te stellen, maar hij pleit voor pilootprojecten, die vertrouwen moeten wekken. Het zou volgens hem een vrij gevaarloze manier zijn om op gevangenissen te besparen en de gevangenispopulatie op termijn echt drastisch in te perken. Dat hij in Sessions geen medestander zal vinden voor zijn pilootprojecten staat echter vast.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
