Is terreur het nieuwe 'normaal'?
De afgelopen twaalf dagen zijn in Europa welgeteld 29 mensen om het leven gekomen bij terreuraanslagen. Hoewel terrorisme een internationaal fenomeen is, betaalt vooral het Verenigd Koninkrijk de laatste tijd een bijzonder zware tol. Met een zelfmoordaanslag in de Manchester Arena en een hele reeks brutale aanvallen in Londen.
Blind geweld
De reacties op het blind geweld blijven even resoluut. “De mensen komen op straat om zulke daden te veroordelen en om solidariteit te tonen met de slachtoffers”, verklaart Bram Vervliet, angstpsycholoog en professor aan de KU Leuven. “De emotionele betrokkenheid neemt ook niet af in vergelijking met vroeger. We zoeken allemaal een eigen manier om ermee om te gaan.”
En toch lijkt het erop dat de schok na ieder gewelddadig incident minder hard aankomt. “Dat lijkt zo, maar eigenlijk is het veel complexer dan dat”, vindt Vervliet. “Onze veerkracht is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Onze sympathie voor de slachtoffers en afkeer voor de terroristen is nog steeds even groot. Maar we kunnen het nu veel beter kaderen. We begrijpen wat er allemaal gebeurt en dat het allemaal nog eens kan gebeuren, vooral omdat we via de media voortdurend beschikken over massa’s informatie.”
“Tijdens de dagen na elke aanslag grijpen we naar symbolen om de gebeurtenissen te verwerken. Dat is telkens hetzelfde patroon. Samen sympathie tonen voor de slachtoffers van terreur en troost zoeken bij elkaar. Om de terroristen te laten zien dat we nog steeds sterker zijn.”
Vrijheid voor veiligheid
Dat betekent niet dat we niet op onze hoede zijn. “Er heerst natuurlijk een verhoogde waakzaamheid”, weet Vervliet. “We passen ons gedrag vlak na een aanslag wel aan. Zeker als die vlakbij wordt gepleegd. We zijn wat alerter op de bus of de metro. Maar de maatschappij functioneert nog en valt niet stil door angst voor terrorisme. Deze samenleving heeft het gevoel dat het de situatie wel te boven komt.” Een kleine minderheid van de bevolking past z’n gedragspatroon wel drastisch aan. “Het gaat over een kleine groep mensen die sowieso angstiger zijn van aard, ze zijn dus kwetsbaarder voor langdurige angst en een gedragsaanpassing na zulke gebeurtenissen.”
Intussen reageert ook de politieke wereld op de terreurdreiging. En dat levert heel wat nieuwe veiligheidsmaatregelen op die we stilaan doodgewoon vinden, zoals etnisch profileren en patrouillerende militairen op straat. “Maar dat zorgt voor een onveiligheidsongevoel, omdat we voortdurend worden herinnerd aan de dreiging. Onze eigen vrijheid staat op het spel. Welke vrijheden zijn we bereid op te geven voor een veilig gevoel?”