Waarom neemt de terreur nu Iran in het vizier? - Jos De Greef
Jos De Greef is journalist bij VRT Nieuws. Hij is vooral buitenlandverslaggever gespecialiseerd in deze regio.
Waarom zijn er (relatief) weinig aanslagen in Iran?
Iran geldt als één van de meest stabiele en veilige landen in het Midden-Oosten, een regio waar terreur en geweld meestal schering en inslag zijn. Dat is opvallend, want Iran is wel degelijk betrokken bij tal van conflicten.
Enerzijds heeft Iran een sterk uitgebouwd veiligheidsapparaat. Naast het leger en de politie steunt het regime op een grote eenheid van Pasdaran of Revolutionaire Wachten die alom aanwezig zijn. Die zouden meer dan 125.000 gewapende manschappen tellen.
Anderzijds behoort meer dan 90% van de Iraniërs tot de strekking van de imamitische of "twaalver" sjiieten. Dat is een vrij homogene groep en de situatie is dus anders dan in bijvoorbeeld Syrië of Irak.
Bovendien gaan zowat alle terreuraanslagen van moslimgroepen de voorbije decennia uit van extremistische soennitische strekkingen binnen de islam zoals die van IS en Al Qaeda en daar valt Iran dus buiten.
Waarom is er nu wel terreur in Iran?
Diezelfde grote sjiitische meerderheid wordt echter ronduit gehaat door extremistische soennieten. Die beschouwen sjiieten als "afvallige moslims" en de islam de rug toe gekeerd hebben, is zowat de grootste zonde die iemand volgens hen kan begaan. Dat is veel erger dan "ongelovigen" (die nog altijd bekeerd kunnen worden) of christenen en joden die als "volkeren van het boek" in de islam nog altijd een schuifje hoger liggen dan "heidenen".
In de talrijke publicaties van IS en Al Qaeda op het internet wordt dan ook bijna altijd opgeroepen om sjiieten te vermoorden en aanslagen te plegen. De gecoördineerde aanvallen in Teheran zijn echter niet het werk van enkelingen, maar werden goed georganiseerd en dat duidt op een echt netwerk zoals IS.
Naast de religieuze haat, is Iran natuurlijk ook steeds verwikkeld in de oorlogen in Syrië en Irak, waar het de sjiitische geloofsgenoten steunt en dat geldt voor de Houthi's in Jemen. Telkens staan Iran en zijn bondgenoten daar tegenover extremistische soennieten. Los daarvan zijn er ook grote spanningen in de Golf tussen Iran en de Arabische staten met Saudi-Arabië op kop.
Toch is terreur in Iran niet helemaal veraf
Nu mag Iran tot nu toe relatief gespaard zijn gebleven van terreur, dat is echter niet altijd zo. Een jaar geleden -ook tijdens de ramadan- beweerde Iran dat er een groot soennitisch netwerk ontmanteld was dat aanslagen wou plegen in Teheran en in andere steden.
In 2010 vielen er 39 doden bij een bomexplosie tegen een moskee in de oostelijke provincie Sistan. Die zou het werk zijn van soennitische terreurgroepen. In het oosten van Iran is het onrustig, maar dat heeft vooral te maken met criminele bendes die drugs smokkelen uit Afghanistan en Pakistan.
In het verleden waren er wel meer aanslagen, vooral dan door de linkse oppositie en door Iraans-Koerdische groepen, maar dat is al een tijdje geleden. Bij twee bomaanslagen tegen toplui van het nieuwe regime werden in 1981 minister van Justitie en ayatollah Beheshti en president Mohammed Ali Rajai vermoord. Die aanslagen waren het werk van de linkse oppositiegroep Volksmujaheddin. Sindsdien is die groep wel weggedeemsterd, ook omdat die geen basis meer heeft in buurland Irak.
Steunt Iran zelf geen terreur?
Zowel de Verenigde Staten als Israël, maar ook andere landen verwijten Iran dat het zelf terreurdaden in het buitenland heeft uitgevoerd. Dat was vooral het geval in het begin van de islamitische revolutie. Toen werden vooral vooraanstaande dissidenten en politieke tegenstanders die in ballingschap leefden, vermoord.
Zo werd in 1991 Shahpur Bakhtiar, de laatste premier onder de Shah, in Parijs vermoord. Daarin paste ook het "doodsvonnis" dat ayatollah Khomeini in de jaren 80 had uitgevaardigd tegenover de Brits-Indische schrijver Salman Rushdie, maar die werd wel beschermd. Rushdie had niets te maken met de Shah, maar Khomeini ergerde zich wel aan zijn boek "De duivelsverzen".
Via de Libanese sjiitische militie Hezbollah zou Iran ook betrokken zijn bij de bomaanslag op een joods centrum in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires in 1994. Daarbij vielen toen 85 doden. Onder Saddam zou Iran ook sjiitische terreuraanslagen in Irak ondersteund hebben en datzelfde verwijt krijgt het land nu van Saudi-Arabië en Bahrein.
Waarom werd Iran overwegend sjiitisch?
Het schisma tussen soennieten en sjiieten was het gevolg van een opvolgingskwestie na de dood van de profeet Mohammed en heeft sindsdien de islam verscheurd. Het zuiden van Irak was toen een belangrijk bolwerk van sjiisme, dat vaak onderdrukt door de soennitische kaliefen van het Arabische rijk.
Het sjiisme trok zich terug in afgelegen bastions, onder andere in Jemen en delen van Iran en raakte op zijn beurt verdeeld in verschillende strekkingen. In het begin van de 16e eeuw riep ene Shah Ismail I zich uit tot speerpunt van het "twaalver" sjiisme en breidde hij door een combinatie van militaire successen en een hecht netwerk van propaganda en zendelingen die versie van het sjiisme uit over het door hem nieuw opgerichte Perzische rijk van de Safaviden.
Die dynastie is al lang gevallen, maar nog altijd is meer dan 90% van de Iraniërs sjiiet. Het staat daarmee tegenover de grote meerderheid van soennieten in de Arabische wereld en in andere delen van de moslimwereld.
Wilt u meer weten over wat nu gebeurt in Iran? Lees dan:
"IS eist aanslagen met acht doden in de Iraanse hoofdstad Teheran op".