"Trump liegt": voormalig FBI-topman Comey scherp in hoorzitting voor Senaat

• "Geen twijfel dat Rusland zich met de Amerikaanse verkiezingen bemoeide."

• "Niet aan mij om te zeggen of Trump rechtsgang wou belemmeren."

• "Trump vroeg me niet om onderzoek naar Ruslands inmenging te stoppen."

• "Zijn er opnames van de gesprekken? Laat ze vooral horen."

Trump ontsloeg Comey vorige maand. De gewezen FBI-baas denkt dat de president zich ergerde aan de wijze waarop hij het Ruslandonderzoek uitvoerde. 

Dat onderzoek richtte zich onder meer op voormalig nationaal veiligheidsadviseur Michael Flynn, die moest opstappen nadat hij in opspraak was geraakt vanwege zijn contacten met Russische functionarissen. De president zou er bij Comey op hebben aangedrongen dat onderzoek stop te zetten.

Bevel of niet?

Volgens de voormalige FBI-chef moet uit het onderzoek blijken of Trump op enige wijze was betrokken bij de inmenging in de verkiezingen. 

Comey stelde tijdens de hoorzitting dat Trump hem in elk geval niet met zoveel woorden heeft bevolen het onderzoek naar Flynn stop te zetten. "Ik hoop dat je dit kan laten gaan", zou Trump hebben gezegd. 

Comey erkende dat wel degelijk als een bevel te hebben opgevat, maar er geen gehoor aan te hebben gegeven.

Comey zei verder dat hij verward was door de redenen die hij eerst te horen kreeg na zijn ontslag. "De regering heeft mij en de FBI belasterd door te zeggen dat het een puinhoop was bij de organisatie. Dat de FBI slecht werd geleid en dat de medewerkers het vertrouwen kwijt waren in hun leider. Dat waren leugens. En het spijt me dat de FBI-medewerkers die moesten horen."

Strijdvaardige Trump

De hoorzitting werd met grote belangstelling gevolgd. Toch waren de ogen van veel Amerikanen ook gericht op de Twitteraccount van president Trump, die zich echter koest hield op sociale media. 

Hij sprak aan de andere kant van Washington aanhangers toe. Zij kregen te horen dat hun beweging onder vuur  ligt. "Maar wij zullen daar groter en beter en sterker dan ooit uit komen", zei de president.

Het Witte Huis laat ook weten dat Trump vastberaden is om ervoor te zorgen dat Amerikaanse verkiezingen niet kunnen worden beïnvloed. "De president neemt onze verkiezingen erg serieus", zegt een regeringswoordvoerster.

Advocaat haalt uit naar Comey

Trumps advocaat Marc Kasowitz onthoudt van de hoorzitting vooral dat de president geen voorwerp van een onderzoek uitmaakt omtrent samenwerken met Rusland of voor pogingen om een FBI-onderzoek te dwarsbomen. Hij stelt dat de president nooit op enige wijze heeft gesuggereerd dat de FBI moest stoppen met een onderzoek. Ook zou Trump nooit hebben geëist dat Comey zijn loyaliteit zou betuigen.

Kasowitz haalde in een verklaring hard uit naar Comey, die tijdens een hoorzitting heeft toegegeven dat hij informatie over zijn gesprekken met Trump heeft laten lekken naar de pers. Volgens de advocaat deed de voormalige chef van de FBI dat "op eigen houtje, stiekem en zonder toestemming". De doorgespeelde informatie zou bovendien vertrouwelijk zijn.

"Onervaren"

De Amerikaanse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Paul Ryan, neemt het ook op voor president Donald Trump. Hij benadrukt dat Trump een nieuwkomer is in de politiek en vermoedelijk onvoldoende besefte dat de FBI onafhankelijk moet zijn van het Witte Huis. "Ik denk dat hij gaandeweg dingen leert."

De Republikein benadrukt dat hij niet bedoelt dat de onervarenheid van Trump als excuus kan worden aangevoerd. "Het is simpelweg mijn observatie."

Lees hier de belangrijkste passages uit de hoorzitting, uit ons liveverslag van vandaag:

19u20 - Trump zal 'vechten en overwinnen'

"Wij gaan vechten en overwinnen." Dit heeft de Amerikaanse president Donald Trump  gezegd terwijl zijn ontslagen Comey in het Congres werd gehoord.

Het staatshoofd antwoordde niet rechtstreeks op de explosieve aantijgingen van Comey en zweeg ook op Twitter. Maar hij probeerde zijn aanhang te verenigen in een boodschap van wantrouwen jegens de politieke klasse.

Terwijl Comey nog getuigde, zei Trump in een toespraak op een topbijeenkomst van gouverneurs en burgemeesters dat het politieke establishment een lastercampagne tegen hem te voeren. "Zij zullen liegen, zij zullen ons hinderen, zij zullen hun haat en vooroordelen verspreiden", zei Trump. "Wij gaan vechten en overwinnen."

18u05 - Comey was bang voor intimidatie agenten

Comey wordt gevraagd waarom hij Trumps verzoek om Witte Huis-adviseur Michael Flynn vrijuit te laten gaan, niet in de openbaarheid bracht. Hij antwoordt dat hij zo vooral het FBI-onderzoek dat nog gaande was niet in gevaar wilde brengen. 

"Als FBI-agenten dit zouden hebben gehoord, zou het een afschrikwekkende werking op ze hebben gehad. Daarom hielden we het in een kleine groep."

17u42 - "De Russen komen zeker terug" 

Comey laat geen twijfel bestaan over eventuele Russische pogingen om op het Amerikaanse politieke bestel te wegen. Er volgen nog incidenten, zo weet Comey wel zeker. "Ze komen zeker terug."

"Poetin is geen Democraat. Hij is geen Republikein. Poetin is een opportunist", vat een lid van de commissie het samen. "Zo kan je het zeggen", repliceert Comey. 

Over het onderzoek van de speciale aanklager naar de acties van de Russen houdt de voormalige FBI-directeur de lippen echter stijf op elkaar. Comey wil onder andere niet bevestigen of Trumps voormalige adviseur Michael Flynn de belangrijkste schakel is in het Rusland-onderzoek. Hij wil zo het onderzoek, dat nog gaande is, niet dwarsbomen.

17u32 - Waarom zouden we Comey moeten geloven?

Het is allicht een van de hamvragen van deze hele hoorzitting, en dus ook eentje die Comey voor de voeten krijgt geworpen: waarom moeten we geloven wat hij zegt?

Om over zijn credibiliteit te oordelen, moeten de commissieleden naar het totaalplaatje kijken, vindt de voormalige FBI-directeur. Naar zijn gedrag. Naar zijn verwezenlijkingen. En naar de consistentie van wat hij vertelt. 

De onderliggende boodschap die Comey hiermee wil overbrengen? Als je al die dingen in overweging neemt, kan je niet anders dan besluiten dan dat Comey de waarheid spreekt.

Comey beschuldigde Trump daarop opnieuw van een leugen, de derde keer. De president had in mei aan NBC gezegd dat Comey hem aan het begin van zijn termijn zelf om een diner had gevraagd, maar dat is niet waar, aldus Comey. "Ik heb nooit zelf om een gesprek met de president gevraagd."

17u03 - "Wat hoop ik dat er opnames zijn"

Comey komt terug op Donald Trumps oude tweet waarin de president zegt 'James Comey kan maar beter hopen dat er geen opnames van onze gesprekken zijn voor hij lekt naar de pers."

Het gortdroge commentaar van Comey: "Ik heb zijn tweet over de opnames gezien. God, ik hóóp dat er opnames zijn."

Donald Trumps tweet lijkt trouwens de bal aan het rollen te hebben gebracht rond Comeys hele getuigenis. 

Comey verklaarde immers dat hij op basis van die tweet memo's over zijn gesprek met Trump deelde met een vriend. Met de vraag om die memo's aan een New York Times-journalist door te spelen. Als hoop dat één en ander zou leiden tot het aanstellen van een onderzoeker.

De vriend in kwestie, Daniel Richman die Rechten doceert aan de Columbia-universiteit, bevestigde intussen dat hij op Comeys verzoek informatie aan de media doorspeelde.

16u53: "Verbijsterd door vraag van Trump over veiligheidsadviseur"

Comey vertelt dat het 'niet aan hem' is om te zeggen of president Trumps gesprek over zijn voormalige veiligheidsadviseur Flynn een poging was om de rechtsgang te belemmeren.

Maar hij antwoordt op de vragen van de Republikein Jim Risch, dat Trump hem nooit heeft gevraagd het onderzoek naar adviseur Michael Flynn te stoppen. "Ik zag het als een aanwijzing", aldus Comey. "Als een opdracht." 

Hij zegt dat hij er vanuit ging dat het FBI-onderzoek de reden was om hem uiteindelijk te ontslaan. "De president heeft dit later ook gezegd", aldus Comey.

Comey zegt dat hij 'verbijsterd' was toen Trump hem vroeg om Flynn vrijuit te laten gaan in het FBI-onderzoek. De Democraat Dianne Feinstein vraagt waarom hij niet krachtig reageerde en tegen de president zei dat hij dat onmogelijk kon doen. "Misschien had ik anders gereageerd bij een volgende keer", zegt Comey.

Na het gesprek stelde Comey de top van de FBI op de hoogte van het verzoek van de president. Volgens de FBI-baas waren ook zij verbijsterd over de actie van Trump.

16u43 - "Ik was bang dat Trump zou liegen"

Vicevoorzitter Warner, een Democraat, vraagt Comey naar zijn verklaring over de gesprekken met de president. 

Warner wil weten waarom hij schriftelijk vastlegde wat er was gezegd in die gesprekken. "Ik was bezorgd dat hij zou gaan liegen over de aard van de ontmoetingen", verklaart Comey waarom hij memo's opstelde. "Bij president Bush en de anderen was dat niet nodig."

16u36 - Klampt Trump zich vast aan dit lichtpuntje?

Voor Donald Trump, die de hoorzitting vanop afstand volgt in het gezelschap van zijn raadsman, is er toch 1 lichtpuntje aan de verklaring die Comey deed. Namelijk dat Comey bevestigt dat Trump zelf geen doelwit is van een 'counter-intelligence'-onderzoek van de FBI naar mogelijke samenwerking tussen de Trump-campagne en Rusland.

16u30: "Rusland probeerde verkiezingen te beïnvloeden"

Comey zegt dat hij geen enkele twijfel heeft dat Rusland probeerde de verkiezingen te beïnvloeden. Als voorzitter Burr hem vraagt of de president hem heeft gevraagd zijn FBI-onderzoek naar de Rusland-bemoeienis te stoppen, zegt hij kort 'nee'.

16u20 - Comey: "Wisselende verklaringen brachten me in verwarring"

Comey verklaart dat hij in de war was door de wisselende verklaringen die Donald Trump deed voor en na zijn ontslag. Na lovende woorden kreeg hij immers bij zijn ontslag flink wat kritiek te verwerken van zijn staatshoofd. "Het baarde me in toenemende mate zorgen."

"De wet schrijft voor dat er geen enkele reden nodig is om een FBI-directeur te ontslaan", geeft hij toe. "Maar de redenen als zou de FBI in slechte toestand zijn en niet goed worden geleid, kloppen niet. Dat zijn leugens."

"De FBI is eerlijk. De FBI is sterk. En de FBI zal altijd onafhankelijk zijn", zegt Comey nog. 

Waarna de ex-directeur, die zijn ontslag in mei in de media moest vernemen,  zijn voormalige FBI-medewerkers een hart onder de riem steekt. 

16u01 - Comey doet zijn intrede

De commissieleden maken zich op voor wat een historische hoorzitting zal worden.

Voormalig FBI-directeur verschijnt in de zaal en gaat zitten. Met een verbeten blik kijkt hij voor zich uit. De commissievoorzitter, de Republikein Richard Burr, bedankt hem voor zijn medewerking aan het Rusland-onderzoek. 'Het Amerikaanse volk moet uw kant van de zaak horen', aldus Burr.

Burr zegt dat hij van Comey wil weten of Trump aanstuurde op een 'patronage-relatie' met de FBI-directeur. Ook zal hij Comey vragen of naar zijn mening sprake was van 'samenspanning' tussen de Trump-campagne en Moskou.

Meest geanticipeerde hoorzitting in jaren

De ex-FBI-topman zal het Congres vandaag vertellen dat Trump hem verschillende keren aanmaande om een onderzoek te stoppen naar banden tussen Rusland en zijn voormalige veilgheidsadviseur. En om publiekelijk te verklaren dat Trump zelf geen voorwerp uitmaakte van dat onderzoek.

Geen wonder dus dat dit de meest geanticipeerde hoorzitting in het Congres in jaren wordt. Het resultaat ervan kan belangrijke gevolgen hebben voor het presidentschap van Trump, in het licht van de onderzoeken naar Russische pogingen om de Amerikaanse verkiezingen van vorig jaar te beïnvloeden en de samenhang met Trumps campagne.

Rusland heeft alle beschuldigingen van inmenging steeds ontkend, het Witte Huis ontkende ook altijd dat er geheime afspraken met de Russen gemaakt werden.

De Senaatscommissie gaf Comeys geschreven getuigenis gisteren al vrij, waardoor hét focuspunt vandaag de vragen en antwoorden van de hoorzitting worden.

Het eerste publieke optreden van Comey sinds hij op 9 mei van dit jaar door Trump de laan werd uitgestuurd, belooft dus meteen gensters te slaan.