Museum M leert zijn bezoekers kijken

Lotte Beckers

“Gloednieuwe technologie, Assassin's Creed werkt hier ook mee." Peter Carpreau, de conservator Oude Kunst, heeft het over de immense populaire game die aangestuurd wordt met oogbewegingen. Het museum heeft een computer waarmee bezoekers hun zogeheten kijk-DNA of unieke blik kunnen analyseren.

Want iedereen kijkt anders. Zoals in de eerste zaal, naar het vijftiende-eeuwse paneel over de passie van Christus. Het verhaal over de kruisiging van Jezus wordt hier niet in chronologische volgorde verteld. “We weten dat de oogpatronen van kijkers hier alle kanten uitschieten”, vertelt Carpreau. Iedereen ziet hier iets anders, merkt andere details op, scant het beeld op een andere manier. “Net over die verschillen willen we mensen bewust maken.”

Zondag opent het Leuvense museum na vijf maanden weer de deuren. Sinds 2009 kreeg het ruim 1 miljoen bezoekers over de vloer, dus Museum M was toe aan een frisse lik verf. Maar het museum achtte de tijd ook rijp voor een nieuwe focus en een meer hedendaagse invulling van het museum. Geen klassieke, chronologische presentatie meer, maar kortere en verhalende tentoonstellingen om de 52.000 kunstwerken en objecten van het museum beter tot hun recht te laten komen.

Rode draad is het beeld en de manier waarop we naar beelden kijken. “Wat zijn beelden, hoe werken ze en welke betekenis dragen ze?”, vat Peter Bary, de nieuwe museumdirecteur, samen. “In een maatschappij die wordt gedomineerd door beelden, wil M de bezoeker kritisch laten kijken. Daarin schuilt volgens ons de maatschappelijke rol van een hedendaags museum.”

Scherper verhaal

Oude en nieuwe kunstwerken worden daarvoor naast en door elkaar geplaatst. Als het paneel over de passie van Christus een verhaal vertelt, dan vraagt de reeks kleine schilderijtjes van Robert Devriendt, die naast het paneel hangen, de kijker om zelf een verhaal te verzinnen.

“Waarom zouden die werken in hun eigen tijdsvak moeten blijven? Samen vertellen ze soms een veel scherper verhaal”, legt Carpreau uit. In de volgende zaal wordt dan weer gewezen op het belang van context om beelden te interpreteren, door een schilderij via een hologram op een andere plek te tonen. En een grote tekentafel met concrete opdrachten nodigt bezoekers uit om anders en beter naar kunstwerken te kijken.

Een andere verhaallijn die hier wordt uitgerold, is de geschiedenis van het museum en de kunst van het verzamelen. Want wie weet eigenlijk dat de wortels van Museum M liggen in een rariteitenkabinet dat eind achttiende eeuw in het Leuvense stadhuis te zien was? Tegelijk wordt de bezoeker er ook attent op gemaakt dat presentatie ook manipulatie is. “Een museum is niet neutraal.”

Hier wordt de opstelling van destijds in het Leuvense stadhuis nagebouwd: alle kunstwerken uit de collectie hangen aan de muur, geen centimeter wordt vrijgelaten. Daartegenover staat de hedendaagse museummuur: sober en weldoordacht, maar daardoor ook met een eigen, dominant verhaal dat minder ruimte laat voor interpretatie. En ook hier kan die toeschouwer zelf aan de slag, door op een groot touchscreen zelf een tentoonstelling te cureren.

Vreemde eend in de bijt

Trouwens: aan de muren zijn nauwelijks tekstbordjes te bespeuren. Want wat je leest, beïnvloedt je manier van kijken, is hier het mantra. In plaats daarvan zijn er voellabels, video’s of krijgen toeschouwers zelf vragen voorgeschoteld à la 'Welk beeld is hier de vreemde eend in de bijt?' Een nieuwe museumtaal heet dat, en het riskeert de bezoeker soms iets te weinig houvast te bieden, al maken ze zich hier sterk dat de nieuwe app en audiogids genoeg ondersteuning voorzien.

Opmerkelijk is dat overal een einddatum prijkt: het museum wil af van een permanente presentatie door uit zijn collecties regelmatig nieuwe thema’s op te diepen. “Niets is hier in steen gebeiteld. De kans is groot dat het museum er over een jaar weer helemaal anders uitziet.” 

Museum M is weer open vanaf 11 juni. mleuven.be