3 vragen over de uitslag van de Britse verkiezingen

Overleeft May de dag als premier en partijleider? Daar durft niemand vanmorgen nog een cent op inzetten. Met haar gok lijkt de premier vooral zichzelf in de voet te hebben geschoten, nu ze er niet in geslaagd is haar doel te halen: een groter mandaat van de kiezer krijgen om versterkt aan de brexitonderhandelingen te kunnen beginnen.

Met 645 van de 650 zetels geteld komen de Conservatieven van May uit op 314 zetels, voorlopig een verlies van 12 zetels. Oppositiepartij Labour heeft op dit moment 261 zetels, een winst van 31 zetels. Fors verlies is er ook voor de Schotse nationalisten van SNP, die op dit moment 35 zetels binnenhalen, een verlies van 19.

Uit de laatste voorspelling van de BBC moet ondertussen blijken dat de Conservatieven uiteindelijk op 318 zetels zullen uitkomen, een verlies van 13 zetels en niet genoeg voor een absolute meerderheid van 326. Labour zou op 262 zetels uitkomen.

1. Wat met May?

Volgens Jeremy Corbyn, partijleider van Labour, rest May met deze resultaten geen andere keuze dan op te stappen. "May heeft deze verkiezingen uitgeschreven omdat ze een mandaat wilde. Maar het resultaat is een verlies van steun en een verlies van vertrouwen. Ik denk dat dit voldoende reden is om te gaan en om plaats te maken voor een regering die echt representatief is."

May zelf wilde vanochtend nog niet ingaan op eventueel ontslag. "Dit land heeft stabiliteit nodig. Als de Conservative Partij de meeste stemmen en de meeste zetels binnenhaalt, dan zullen we onze rol opnemen om die stabiliteit te verzekeren", zo klonk het. Opvallend was wel dat May daarbij sprak over "de meeste zetels" en het dus niet had over een meerderheid.

Professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent) sprak op Radio 1 vanmorgen van "een spectaculaire vernedering en een politieke blunder van formaat" van May.

2. Wat met de regeringsvorming?

De zoektocht naar een nieuwe regering wordt mogelijk een bijzonder zware klus, als May of haar eventuele opvolger aan het hoofd van de Conservatieven geen absolute meerderheid kan binnenhalen. Het Verenigd Koninkrijk zit straks waarschijnlijk met een 'hangend parlement'.

Mogelijk kunnen de Conservatieven wel gesprekken aangaan met de Noord-Ierse unionisten, met wie ze op goede voet staat, maar het is nog maar de vraag of die zetels zullen volstaan voor een werkbare meerderheid. De protestantse unionistische partij uit Noord-Ierland heeft al twee zetels extra binnengehaald en staat nu op tien stuks. De partij heeft al aangegeven dat ze bereid is om samen met de Tories een meerderheid te vormen.

De Liberaal-Democraten, die vijf zetels zouden winnen en zouden uitkomen op een totaal van dertien, hebben een coalitie al uitgesloten. Zij zijn de afstraffing na hun vorige deelname als kleine coalitiepartner - met David Cameron tussen 2010 en 2015 - nog niet vergeten. "We krijgen veel oproepen, dus voor alle duidelijkheid: geen coalitie, geen deals", zo meldde de persdienst van de partij op Twitter.

Tegelijkertijd is ook een links alternatief zonder de Conservatieven rekenkundig zo goed als uitgesloten. Zelfs een bonte coalitie met Labour, de Schotse nationalisten van SNP en een resem kleinere partijtjes komt niet aan een meerderheid. Toch hoopt de SNP een bijdrage te kunnen leveren aan een "progressief alternatief" voor een nieuwe Tories-regering. Dat heeft ze duidelijk gemaakt in een gesprek met de Britse omroep BBC.

3. Wat met de brexit?

Als deze uitslag één ding duidelijk maakt voor de brexitonderhandelingen, dan is het dat de onduidelijkheid alleen maar net groter is geworden. May riep de vervroegde verkiezingen uit met de expliciete bedoeling een groter mandaat te krijgen en dat een overwinning voor stabiliteit en sterk leiderschap zou zorgen, maar dat alles lijkt nu in de prullenbak te belanden in ruil voor chaos.

De tijd voor onderhandelingen over een uitstap uit de EU tikt ondertussen genadeloos verder. Het Verenigd Koninkrijk heeft al op 29 maart formeel aangegeven uit het blok te willen stappen, en heeft sindsdien een tijdspad van twee jaar gekregen om een 'propere' exit voor te bereiden. De klok tikt genadeloos verder, aldus ook professor Vos. "De EU is klaar om te beginnen, maar we weten niet wie er aan de andere kant van de tafel zal zitten."

Bij de bank JPMorgen werd vanochtend al de analyse gemaakt dat "de meest logische conclusie van deze verkiezingen is dat de waarschijnlijkheid dat het Verenigd Koninkrijk uitstel zal moeten vragen in het brexitproces enorm is toegenomen".