Theresa May verliest meerderheid én geloofwaardigheid

Het begrip Shakespeariaans drama zal de komende dagen nog veel gebruikt worden. Toen Theresa May in april onverwacht vervroegde verkiezingen aankondigde, deed ze dat met de zelfzekere boodschap dat ze de Conservatieve meerderheid wilde versterken om met een stevig mandaat de moeilijke brexit-onderhandelingen in te gaan. De peilingen gaven haar op dat moment groot gelijk: de campagne ging voor May a walk in the park worden, een formaliteit.

Dat plan is op een beschamende wijze mislukt: de Conservatieven verliezen niet enkel zetels maar ook hun meerderheid in het parlement. Volgens de laatste resultaten strandt de partij van May op 314 zetels, dat zijn er zeventien minder en tien te weinig voor een absolute meerderheid. De Labour-partij van Jeremy Corbyn wint 34 zetels en staat op 266.

Volledige verantwoordelijkheid

Theresa May zal niet anders kunnen dan de volledige verantwoordelijkheid nemen voor deze afgang. Ze voerde een bijzonder slechte campagne. De eerste weken konden de Britten al nattigheid voelen bij het zien van een stijve, stotterende May die enkel over de brexit-onderhandelingen wou praten en geen zin had om in discussie te gaan over onderwijs, de zorg en sociale woningen. De dame die zich opwierp als de toponderhandelaar die voor de Britten een goede brexit-deal in de wacht zou slepen, bleek een zeer middelmatige politica die het bijzonder moeilijk had om contact te maken met kiezers.

Na de aanslagen in Manchester en op Londen Bridge werd het allemaal nog veel moeilijker voor May. De Labour-partij hamerde dag na dag op het feit dat May tijdens haar periode als binnenlandminister 18 procent van de Britse agenten had wegbezuinigd. Hierdoor kon May geen geloofwaardig antiterreurverhaal vertellen. Het gestuntel met een vaag plan om potentiële terroristen preventief het land uit te zetten, maakte alles nog erger en deed de May-campagne als een kaartenhuis in elkaar vallen.

Nu duidelijk wordt dat de Tories hun meerderheid verliezen, komt het Verenigd Koninkrijk in een periode van duizend-en-één vragen terecht. Zal de als wild aangeschoten Theresa May kunnen aanblijven als premier? Vinden de Conservatieven een regeringspartner om een meerderheid te vormen? Hoe moet het nu verder met de brexit-onderhandelingen? Komt er eigenlijk nog wel een brexit? Voor zover dat na het brexit-referendum nog niet het geval was, komt het Verenigd Koninkrijk in een periode van grote onstabiliteit terecht en dat verklaart waarom de Britse pond een duik aan het maken is.

Geen quick fix

Bijkomende reden waarom er sinds vanochtend bijzonder veel mist hangt boven het Verenigd Koninkrijk, is dat er geen quick fix bestaat om uit de onzekerheid te geraken. In een normale politieke situatie zou Theresa May vandaag al ontslag moeten nemen: ze heeft een bijzonder zware gok gedaan en op een pijnlijke manier verloren. Maar May blijft voorlopig onduidelijk over haar politieke lot. Vroeg in de ochtend beloofde ze dat haar partij voor stabiliteit zal zorgen: een belofte die na deze dolle verkiezingsnacht behoorlijk absurd klinkt.

Het probleem is dat een ontslag van May nog voor meer onzekerheid zal zorgen: een machtsstrijd binnen de Tories, een nieuwe en onervaren premier die eerst op zoek moet naar een meerderheidspartner en dan aan de aartsmoeilijke brexit-onderhandelingen moet beginnen. Is er eigenlijk wel een Tory die zo’n kamikaze-opdracht aandurft? Je moet al bijna Winston Churchill heten om zo’n missie te zien zitten.

Monstercoalitie

Bij Labour heerst uiteraard euforie: een zetelwinst die in april nog als een mirakel werd omschreven en uitzicht om opnieuw deel uit te maken van de regering. Zoals het er nu uitziet lijkt een monstercoalitie tussen de Conservatieven en Labour inderdaad de enige optie. Puur mathematisch zouden de Conservatieven aan de 34 zetels van de Scottisch National Party genoeg hebben, maar de Schotse nationalisten liggen al maanden op ramkoers met May omdat ze koste wat kost binnen de EU willen blijven. De Liberal Democrats zouden met hun 14 zetels voor een nipte meerderheid kunnen zorgen, maar die voormalige coalitiepartner wil na een dramatisch verlies opnieuw op krachten komen in de oppositie.

Dit alles maakt dat Jeremy Corbyn zijn moment van triomf beleeft. Dat zijn zelfvertrouwen op een toppunt staat, bleek deze ochtend al toen hij het onmiddellijke ontslag van Theresa May vroeg. Toch staat ook Corbyn voor een moeilijke taak: hij moet nu onderhandelen met de Conservatieven over een coalitieregering. Een bijna onmogelijke taak: Corbyn koestert zeer linkse ideeën en wil meer geld voor sociale programma’s; iets wat de Conservatieven nu al van afschuw doet sidderen.

Of Corbyn ook de brexit in vraag zal stellen, valt te betwijfelen. Hij heeft altijd gezegd dat hij het resultaat van het brexit-referendum wil honoreren en dat hij op zoek wil naar een nieuwe maar hechte relatie met de Europese Unie.

Hoe de brexit-onderhandelingen in de toekomst zullen verlopen, hangt trouwens ook af van Jean-Claude Juncker, Donald Tusk en co. Die kunnen zich vandaag in de handen wrijven want hun onderhandelingspositie is nu veel sterker. De komende maanden zal duidelijk worden welke strategie zij zullen hanteren: kiezen ze voor de eerder zachte aanpak waarbij het brexit-proces zonder al te veel schokken verloopt, of gaan ze voor een harde uitputtingsslag in de hoop dat de Britten vroeg of laat een officiële brief naar Brussel sturen met de bede om het hele proces stil te leggen en in de EU te blijven. Ook hierover heerst sinds enkele uren geen 100 procent zekerheid meer.