Wie zoekt, die vindt kunst
Skulptur Projekte Münster is aan zijn vijfde editie toe. Nog maar, want het kunstevent vindt slechts één keer om de tien jaar plaats. Lang niet de enige reden om nog voor 1 oktober naar Duitsland af te zakken.
Münster, op drieënhalf uur rijden van Brussel, voldoet aan het cliché van de Duitse Ordnungspolitik, de liefde voor norm en regelmaat. Na de Tweede Wereldoorlog werd Münster heropgebouwd om er opnieuw zo uit te zien als voor de oorlog. Een echte arbeidersklasse is er nooit geweest (de universiteit is de grootste werkgever), en het katholicisme zwaait nog steeds de plak.
De eerste editie van Skulptur Projekte in 1977 ging dan ook de geschiedenis in als reactie tégen dit conservatieve gedachtegoed. Nog voor de opening reageerden de bewoners van Münster heel sterk op een abstract kunstwerk dat in hun stad werd geïnstalleerd. Mensen waren gewend aan figuratieve kunst, met een duidelijk verhaal.
Toen de eerste Skulptur Projekte de deuren opende, waren de reacties al even verontwaardigd. “Kranten uit die tijd stonden vol boze reacties van burgers die misnoegd waren over werken waar zij helemaal geen aanknoping bij vonden,” vertelt Britta Peters, een van de drie curatoren van Skulptur Projekte 2017. Sinds 1997 zijn de verontwaardigde reacties afgenomen, wat natuurlijk ook te maken heeft met de stijgende bezoekersaantallen en dito inkomsten uit cultuurtoerisme.
“We probeerden in te gaan tegen het idee van kunst als een consumptieproduct, ondanks het feit dat een weekend rondfietsen en naar kunst kijken natuurlijk een fantastische opzet is voor een uitstap,” zegt Britta Peters. “Daarom ben ik zo blij dat er veel sterke werken zijn die bezoekers aanzetten tot denken.” De rode draad doorheen deze editie is bijvoorbeeld hoe de wereld in toenemende mate digitaal en globaal wordt. Maar deze thematiek is zodanig losjes opgevat dat ze weinig meerwaarde creëert bij het bezoeken van de tentoonstelling. Bovendien kun je je afvragen of een thema nodig is om de tentoonstelling te begrijpen. Zowat alle werken spreken voor zich.
Vier decennia Skulptur Projekte laten natuurlijk sporen na in het stedelijke weefsel. Zo ontstond de Publieke Collectie, een verzameling werken van de vorige edities die zijn aangekocht door de stad of privépersonen en dus permanent aanwezig zijn in het straatbeeld van Münster. Deze werken zorgen voor een historische omkadering van de hedendaagse aanvullingen. Zo werd Square Depression van Bruce Nauman uit 1977 gerestaureerd in 2007, en kun je vandaag nog steeds deze omgekeerde piramide inlopen. Een prachtig geluidswerk van Susan Philipsz klinkt na tien jaar nog steeds even ontroerend. Midden in een grasveld aan het kunstmatige meer Aasee staat een iconische Donald Judd, die werd geïnstalleerd tijdens de allereerste Skulptur Projekte. De les kunstgeschiedenis gaat verder met Dan Grahams spiegelpaviljoen, een installatie van Rebecca Horn en een prachtig staaltje arte povera, arme kunst, van Giovanni Anselmo.
Open haard
Bij de nieuwe werken van de huidige editie blijkt eens te meer dat beeldende kunst niet enkel is gemaakt om vanop een afstand naar te kijken. Zo bouwde de Turkse Ayşe Erkmen (die binnenkort een permanent werk installeert op de Gentse Korenmarkt) een wandelpad net onder het wateroppervlak van het kanaal – voor liefhebbers een ideale aanloop om rechtstreeks het water in te duiken. Een ander werk dat tot de verbeelding spreekt, is een installatie van de Amerikaanse kunstenaar Oscar Tuazon. Een betonnen constructie die het midden houdt tussen uitkijkpost, ontmoetingsplek en open haard. Het vuur in het hart van het werk wordt gaande gehouden door het hout van de oorspronkelijke bekisting. Het zorgt ervoor dat heel de installatie een aangename warmte uitstraalt.
In een vleugel van het LWL-museum, in het centrum van Münster, installeerde de Duitse Gregor Schneider een bevreemdende constructie die de vorm aanneemt van een banaal appartement. In het museum is ook het poëtische werk van Michael Dean uit het Verenigd Koninkrijk het ontdekken waard. Aan de andere kant van de stad bouwde de Fransman Pierre Huyghe een voormalige schaatsbaan om tot een bijzonder indrukwekkend ecosysteem, compleet met archeologische grondlagen, pauwen en bijenkorven. Een bijhorende app zorgt met hyperrealiteit voor een extra belevingslaag. Mis ook zeker Mika Rottenbergs nieuwe film niet, al was het maar omwille van de unieke integratie in een voormalige Aziatische supermarkt.
Leuk aan Skulptur Projekte blijft het lokaliseren van de werken, vaak met behulp van een papieren plan
Skulptur Projekte strekt zich uit tot een straal van ongeveer 5 kilometer rond het centrum van Münster. Een fiets – makkelijk online te reserveren, met of zonder lunchpakket – is dus het vervoermiddel bij uitstek om op twee dagen van het ene naar het andere werk te peddelen.
Een van de leuke kanten aan Skulptur Projekte – en aan elk kunstproject in de publieke ruimte – blijft het lokaliseren van de werken, vaak met behulp van het papieren plan voorzien door de organisatie, aangevuld met de digitale versie van Google Maps en een dosis serendipiteit. Veel voldoening is de uwe wanneer een werk zich openbaart. Enkele van de historische werken bleken echter onvindbaar: de grondtekening van Matt Mullican aan de universiteit en de stenen banken van Jenny Holzer zullen helaas een mysterie blijven. Als u ze vindt, laat het ons weten.
Nog tot 1 oktober 2017. skulptur-projekte.de