"IS blaast grote moskee van Mosul op, de wieg van het kalifaat"

Het was de verrassende verovering van de Noord-Iraakse grootstad Mosul in juni 2014 die IS internationale belangstelling opleverde. Tevoren was de opmars van de terreurgroep grotendeels in de schaduw gebleven van de chaos in buurland Syrië.

Nog diezelfde maand riep IS-leider Umar al-Baghadi zich in de grote moskee van al-Nur in Mosul uit tot "kalief" van wat volgens hem een nieuw en grensoverschrijdend islamitisch rijk moest worden, te vergelijken met dat van de eerste eeuwen na de profeet Mohammed.

De grote moskee van Mosul is symbolisch dan ook de geboorteplaats van het "kalifaat" van IS en de herovering ervan door het Iraakse leger zou dan ook een zware psychologische opdoffer geweest zijn voor IS. De reden wellicht waarom IS het monument liever zou opblazen dan prijsgeven aan een triomferend Iraaks leger.

De gevechten in Mosul, de op één na grootste stad van Irak, zijn dan weliswaar nog niet helemaal voorbij, het is duidelijk dat dit niet langer meer een bolwerk van de extremistische groep is. Het echte hoofdkwartier van IS was hoe dan ook gevestigd in Raqqa in buurland Syrië, maar ook die stad lijkt steeds meer in het bereik te komen van oprukkende Syrisch-Koerdische milities en hun Arabische en Assyrische bondgenoten.

Hoe dan ook betekent de verwoesting van de eeuwenoude moskee in Mosul symbolisch een eindpunt voor IS. Dat wil niet zeggen dat de terreur daarmee ophoudt, zoals blijkt uit de gebeurtenissen in Brussel, maar het einde van het zelfverklaarde nieuwe kalifaat en op termijn de rekruteringsdrang bij losgeslagen figuren kan daarmee wel aan de horizon opduiken.

De al-Nur moskee in Mosul is overigens om meer dan één reden symbolisch erg belangrijk voor IS. De moskee werd in 1172 gebouwd door de atabeg (Turkse heerser) Nur al-Din ("Licht van de godsdienst)".

Die Nur al-Din breidde vanuit de Syrische stad Aleppo zijn macht snel uit ten koste van andere moslimvorsten en werd de speerpunt van het verzet tegen de kruisvaardersstaten in Jeruzalem en op de kusten van Syrië en Libanon. In de loop van zijn opmars kon Nur al-Din ook Mosul, Damascus en zelfs Egypte aan zijn rijk toevoegen.

De ascetische Nur al-Din was een groot, maar ook brutaal strateeg en veldheer en promootte een strikt islamitische levenswijze, en de jihad tegen de kruisvaarders. Zo liet hij in 1146 de christelijke inwoners van de stad Edessa uitmoorden. Nur al-Din herstelde ook de soennitische orthodoxie in de moslimwereld ten nadele van de sjiieten. Om al die redenen werd hij als een voorbeeld vereerd door de terreurgroep IS. De val van de naar hem genoemde moskee is dan ook symbolisch erg belangrijk voor de neergang van IS.