Psychiaters: "We houden ons hart vast voor 'Thuis'-seizoensfinale vanavond"
Kirsten Catthoor is psychiater en stigma-expert, namens de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie
De populaire Eén-soap Thuis ging eind vorige week flink uit de bocht. Julia, een van de personages overgoot Luc, een ander bekend personage, met kokend water. Na een ongeval zit Luc in een rolstoel en lijdt hij aan mentale retardatie. Een weerloos slachtoffer dus, en dat speelden de scenaristen uit. Julia terroriseerde Luc fysiek én psychisch. Na haar aanval dwong ze hem om het een ongeluk noemen, anders zou ze Lowie, Luc' s zoon, ook pijn doen.
De gewelddadige actie kwam expliciet in beeld en zal bepaalde kijkers waarschijnlijk hebben geschokt. Op zich geen nieuws. Ook in het verleden waren sommige afleveringen gewelddadig. Wel nieuw is de uitgesproken manier waarop de soap een zeer kwetsbare groep in de samenleving verbindt aan gevaar en onbetrouwbaarheid. Julia kampte een tijdlang met psychische problemen. Ze verbleef dit seizoen een hele periode in een psychiatrische instelling
Vóór haar opname in de instelling portretteerde men haar als paranoia en hysterisch, tijdens de opname als eerder passief en los van de realiteit. Dat zijn op zich al vrij stereotype manieren om mensen met een psychisch probleem weer te geven.
Geen dader maar slachtoffer
Na haar ontslag deden de makers er nog een schep bovenop. Door Julia als zeer gewelddadig neer te zetten, legt men bedoeld of onbedoeld een link tussen psychische problemen en geweld. Dat bevestigt bestaande vooroordelen maar is onjuist. Mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn veel vaker slachtoffer dan dader van geweld. Die kant van het verhaal hoort men zelden. Steeds opnieuw wekken media de indruk, op televisie, in de krant of in tijdschriften, dat mensen met een psychische kwetsbaarheid gevaarlijk kunnen zijn.
Negatieve framing
Die negatieve framing is heel hardnekkig en voedt het immense stigma dat aan psychische problemen kleeft. Als gevolg daarvan aarzelen mensen om hulp te zoeken of voor hun problemen uit te komen. Vandaag zoekt slechts 40% van de mensen die te maken krijgen met psychische problemen effectief hulp. Mensen wachten ook lang. Iemand met een angststoornis zoekt pas 8 jaar na de eerste symptomen hulp. Bij een alcoholprobleem duurt dat gemiddeld zelfs 20 jaar. Dat is dramatisch, zeker als je weet dat naar schatting 1 op 4 ooit te maken zal krijgen met een probleem van psychische aard. Vlaanderen heeft een van de hoogste zelfmoordcijfers in Europa.
Het is doodjammer dat men in de verhaallijn over psychische problemen gekozen heeft voor zo'n sensationele, stigmatiserende uitwerking
In het verleden wist Thuis op een relatief genuanceerde manier maatschappelijke thema's in de verhaallijn te weven. Kanker, de Poolse loodgieter, andersgeaardheid, en zelfs genderincongruentie vertaalde men vrij behoorlijk naar de buis. Zoiets kan leiden tot mooie resultaten: een delicaat thema wordt bespreekbaarder, bepaalde taboes gaan op de schop.
Doodjammer
Het is doodjammer dat men in de verhaallijn over psychische problemen gekozen heeft voor zo'n sensationele, stigmatiserende uitwerking. Als men denkt hiermee bepaalde taboes te doorbreken, heeft men zich grondig vergist. Hardnekkige vooroordelen die mee aan de basis liggen van het lijden van velen, worden zo alleen maar versterkt.
We houden ons hart al vast voor de seizoensfinale vanavond.
Bij maatschappelijke delicate verhaallijnen is professioneel advies belangrijk, om geen onjuiste ideeën te bestendigen. Als Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie willen we de Thuis-scenaristen adviseren rond een verantwoorde en realistische weergave van psychische problemen en geestelijke gezondheid(szorg).