Brits premier May komt met 'voorstel dat geen voorstel is'
De eerste Europese top na de Britse verkiezingen verliep erg moeizaam voor de Britse premier Theresa May. De EU-leiders zijn niet te spreken over het eerste brexitvoorstel dat zij op tafel legde, over de verblijfsrechten van EU-burgers. "De Britten wekken niet de indruk dat ze veel toegevingen willen doen, terwijl ze heel goed weten wat de rode lijnen zijn van de EU."
Het had een groot en gul voorstel moeten zijn dat een goede start van de onderhandelingen zou inluiden, maar wat May tijdens de vergadering met de Europese staatshoofden en regeringsleiders op tafel legde, schoot in het verkeerde keelgat. Concreet stelde May dat alleen Europeanen die vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk verblijven, verblijfsrechten zullen krijgen. Dat biedt hen toegang tot de gezondheidszorg, en andere voordelen.
'Volledige rechten garanderen'
Dat was op zijn zachtst gezegd niet wat de EU-leiders in gedachten hadden. "We willen volledige rechten garanderen voor alle Europese en Britse burgers na de brexit. Mijn eerste indruk is dat dit aanbod beneden onze verwachtingen blijft, en dat het de situatie van burgers dreigt te verslechteren", reageerde Europees president Donald Tusk.
'Dit dreigt de situatie van burgers te verslechteren'
Ook Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker zegt dat het voorstel van May niet voldoet. "Het is een eerste stap, maar deze stap is niet voldoende", klinkt het. Guy Verhofstadt, de hoofdonderhandelaar van het Europees Parlement, hoopt dat het gedetailleerde onderhandelingsdocument dat May volgende week presenteert "zal brengen wat we willen" en wel volledige garanties zal bieden voor EU-burgers over het Kanaal. Ook premier Michel wacht de details af vooraleer zich over het Britse voorstel uit te spreken.
Toch voorspelt Mays houding tijdens de Raad volgens een Belgische diplomatieke bron weinig goeds. "Ze stelde zich nogal karikaturaal op en had het plots over het vinden van 'een regeling waardoor ze geen mensen moeten uitwijzen of families verscheuren'", zegt de diplomaat, terwijl het VK tot nu, net zoals de unie, het eens was geworden om van de rechten van burgers net géén strijdpunt te maken.
'May stelde zich nogal karikaturaal op'
De 27 andere staats- en regeringsleiders hebben volgens de diplomaat haar inhoudelijke uitspraken lauw onthaald "omdat ze ver afstaan van wat wij als Unie voor ogen hebben". Zo had May het over een 'settled status', een soort nieuwe vestigingsstatus, terwijl de EU er op hamert dat de bestaande rechten voor alle 3 miljoen EU-burgers in het VK en 900.000 Britten in de EU ook na de feitelijke brexit levenslang behouden moeten blijven.
Geschillen regelen
De EU wil dat het Europees Hof van Justitie eventuele geschillen regelt. May daarentegen ziet het Hof als een twistappel: "De verblijfsstatus wordt verankerd in Britse wetgeving en zal afgedwongen worden in de zeer gerespecteerde Britse rechtbanken."
De reacties uit Europese hoek liegen er niet om, zegt Steven Van Hecke, professor Europese politiek aan de KU Leuven. "Dit zagen we de voorbije weken al: een Europa dat veel zelfvertrouwen toont, en May die van geen hout pijlen weet te maken. Ze doet een voorstel dat geen voorstel was, een halve tegemoetkoming."
'Europa toont veel zelfvertrouwen, May weet van geen hout pijlen te maken'
Een en ander doet vermoeden dat de brexitonderhandelingen nog een zware dobber worden. "De Britten wekken niet de indruk dat ze veel toegevingen willen doen, terwijl ze heel goed weten wat de rode lijnen zijn van de EU. Bijvoorbeeld dat men niet wil toegeven op de huidige rechten van de EU-burgers. Dat is een conditio sine qua non voor Europa. Als dan blijkt dat May daar maar half aan tegemoetkomt, dan zet dat kwaad bloed."
En verder?
Hoe het nu verder moet, zal volgens Van Hecke in grote mate afhangen van de interne Britse ontwikkelingen. Zo blijft het uitkijken welke gevolgen de Londense torenbrand nog heeft. "En krijgt May een meerderheid in het parlement? Als dat niet lukt, zullen een aantal partijleden haar als een blok aan het been zien en aan de poten van haar stoel beginnen zagen. Mays toekomst is verre van zeker. Ik denk dat we voor de zomer zullen weten of de verdere brexitonderhandelingen met May zullen verlopen of met iemand anders."