Revolutie op Jazz Middelheim

“Ik ben geen jazzzangeres”, zegt Patti Smith aan het begin van haar optreden. “Maar ik incorporeer wel elementen van jazz in mijn werk, zoals improvisatie. Laten we beginnen en zien waar we uitkomen.” Ze grijpt het publiek meteen vast met een intense performance van “Birdland”, een nummer uit haar debuutalbum “Horses”.

Ze zet af en toe haar leesbril op, terwijl ze stukken van de uitgesponnen tekst declameert uit een boek. Tussendoor fluimt ze op het podium om haar woorden kracht bij te zetten.

Na het ingetogen nummer “Wing” krijgt ze het publiek muisstil met haar voordracht van “Footnote to howl”, een gedicht van Allen Ginsberg dat, wat ritme en structuur betreft, geïnspireerd is op de jazz. In het gedicht wordt zowat alles heilig verklaard, van het meest aardse tot het meest geestelijke. Patti Smith weet in de opsomming ook Antwerpen binnen te smokkelen, waardoor ze op applaus kan rekenen.

Als de zangeres haar hit “Dancing barefoot” inzet, kunnen enkele fans zich al niet meer inhouden om te dansen. De stoelen beginnen te wringen, hoelang kan dit nog een zittend concert blijven? Nog even.

Patti Smith wil eerst nog enkele van haar helden eren. Eerst en vooral wijlen haar echtgenoot Frederick Dewey Smith, voor wie ze destijds het nummer “Frederick” schreef. Een mooi moment, want de zangeres staat samen met hun zoon op het podium. Hij is gitarist in haar groep.

Daarna brengt ze een hommage aan haar goede vriend, jazzpionier Ornette Coleman, die vorig jaar overleed. Vandaag was Jazz Middelheim aan hem opgedragen. Smith leest speciaal voor hem haar gedicht “The boy, the beast and the butterfly” voor. “Dit doen we voor het eerst”, zegt ze. Helemaal in de geest van Coleman, want “hij waagde zich altijd op onbekend terrein."

Ook Prince, die in april van dit jaar overleed, krijgt een hommage. Van hem brengt ze de cover “When doves cry”. Tegen dan staat de tent op springen. Het publiek wil dansen. “Als jullie willen dansen, dans, verdomme”, zweept Patti Smith haar fans op. “Fuck de stoelen. Ik ben geen jazzartiest.” Dan breekt de revolutie uit op Jazz Middelheim. Het publiek stormt naar voren in de gangpaden, iedereen staat recht, danst, zingt en klapt mee. Een van haar grootste hits, “Because the night”, zet de tent volledig op zijn kop.

Na de zangeres, de dichteres en de performer, is het nu de beurt aan de activiste Patti Smith. Eind dit jaar wordt ze 70 en het is duidelijk dat ze haar boodschap wil doorgeven. Ze vindt dat we in deze tijden niet mogen toegeven aan racisme, nationalisme en militarisme. Ze gelooft in de kracht van het volk. “Wij zijn de grootste vredesbeweging”, zegt ze. Haar boodschap voor de volgende generatie: “Wees sterk, leidt en help onze wereld te redden. Vergeet je stem niet te gebruiken.” Dan zet ze “People have the power” in, dat luidkeels wordt meegezongen. Afsluiten doet ze met “Gloria”.

Als er een moment was om rock te programmeren op Jazz Middelheim dan was het nu. Vandaag waarde immers de vrije geest van Ornette Coleman rond op het festival. Hij gooide in de jaren 50 alle gangbare normen in de jazz overboord en had lak aan ritme en harmonie.

Coleman had een grote invloed op de alternatieve rockscène. Niet alleen Patti Smith, maar ook muzikanten als Flea van Red Hot Chili Peppers en Thurston Moore van Sonic Youth heeft hij geïnspireerd. De hommage die hij hier vandaag kreeg, zou hij zeker kunnen smaken hebben. Hij was er trots op dat via deze artiesten zijn ideeën doordrongen tot in de mainstream muziek. "Ik wou altijd mainstream zijn", zei hij ooit. "Maar ik wou niet opofferen wat ik aan het doen was om er te geraken." Eerder op de avond waren ook al zijn eigen composities te horen, gebracht door zijn zoon, Denardo (zie foto onderaan), en enkele muzikanten uit zijn laatste band.