Nu is het de evolutietheorie in Turkije
Erdal Balci is een Nederlandse journalist en schrijver. Hij heeft Turkse roots. Balci schreef deze bijdrage op uitnodiging van De Morgen.
Negentig jaar lang woedde in Turkije de strijd tussen de voorstanders van verwestersing en de rest die vindt dat de Koran op alle kwesties een antwoord heeft. Deze zware strijd is inmiddels gestreden. President Tayyip Erdogan en zijn grote, islamistische achterban hebben gewonnen. Alles wat er van het westerse karakter van Turkije was overgebleven, wordt een voor een door de sterke man bij het vuilnis gezet.
Nu is de beurt aan de evolutietheorie. Over Charles Darwin en zijn ideeën wordt voortaan op Turkse scholen in alle talen gezwegen. De Turkse islamisten en hun leiders hoeven er niet voor gestudeerd te hebben om te weten dat de mens en de aap geen gemeenschappelijke voorouders hebben. Alleen al het idee daarover is voldoende om de doorsnee moslim de stuipen op het lijf te jagen. Ben je dapper genoeg om het onderwerp aan te snijden, zal je geheid te maken hebben met vuurspuwende ogen en agressieve antwoorden: 'Wat bedoel je, suggereer je soms dat mijn moeder en vader apen zijn?'
Ondanks de aversie bij de moslims jegens de evolutieleer kregen de Turkse leerlingen in het voortgezet onderwijs tot nu toe beknopte informatie over het werk van Darwin en diens theorie over het bestaan van soorten. In de afgelopen vijftien jaren dat de AKP van Erdogan aan de macht is, werd deze leer van Darwin regelmatig aangevallen door de ideologen en de ministers, maar men haalde vooralsnog geen streep door die lesstof.
Tayyip Erdogan is namelijk een man van de langzame revolutie. Hij heeft nooit haast gehad, ook niet met de 'heidense' evolutietheorie, die vroeg of laat wel aan de beurt zou komen. Iedereen die Turkije een beetje volgt, kon dit na de uitspraken van de hoogste ministers wel zien aankomen. Vicepremier Numan Kurtulmus had bijvoorbeeld gezegd: "De evolutietheorie is in wetenschappelijk opzicht achterhaald. Het is geen wetmatigheid om die theorie te blijven onderwijzen op onze scholen."
Maar zoals gezegd, Tayyip Erdogan doet alles stap voor stap en moest het verbod op Darwin nog even op zich laten wachten.
Want eerst moest de scheiding der machten ter ziele in het land. Daarna werd de rechtsstaat kapotgemaakt en was het gedaan met de onafhankelijkheid van de rechters. Toen was de beurt aan het parlementaire systeem en is de grondwet sinds een paar maanden zodanig gewijzigd dat de Turken met de verkiezing van een president ook meteen een alleenheerser kiezen. En toen dat alles achter de rug was, werd de knoop doorgehakt inzake de evolutietheorie. Als een soort kers op de taart van het islamistische autoritarisme.
De machtige president en zijn gelovige achterban hebben nu wel de seculiere, pro-westerse krachten in Turkije uit een heel lange droom gehaald. Hun land heeft acht decennia lang geprobeerd om aansluiting te vinden bij het Westen, maar de Turkse grond bleek uiteindelijk te dor voor de verwezenlijking van dat ideaal. Dat hebben de Turkse elites onderhand ook wel begrepen en ze verlaten in groten getale hun moederland.
Volgens een recent onderzoek emigreren sinds een jaar iedere maand tienduizend hoogopgeleide Turken naar verschillende landen in het Westen. Dat betekent dat de knapste koppen weigeren nog langer in het land te leven waar Erdogan en de zijnen het voor het zeggen hebben. Op de langere termijn zal dat grote, negatieve gevolgen hebben voor Turkije. Maar voorlopig komt het de islamisten van Erdogan goed uit: steeds minder mensen in de omgeving die hatelijke kwesties zoals de gelijkenis tussen hun voorouders en de aap ter sprake brengen.