Het is niet de droogte maar de bliksem die de bossen in Alaska en Canada in vlammen doet opgaan

In het noorden van Canada en Alaska komen steeds vaker bosbranden voor, en dat komt door de verandering van het klimaat. Niet dat deze bosgebieden door grote droogte worden geteisterd - de hoeveelheid neerslag lijkt er zelfs wat toe te nemen. Het is de bliksem, die de bossen in de fik steekt.

Door het stijgen van de temperatuur onweert het vaker in de noordelijke bossen (de taiga), en de verwachting is dat deze trend zich doorzet. Dat schrijft een team van Amerikaanse en Nederlandse klimaatwetenschappers vandaag in het vakblad Nature Climate Change. Gemiddeld is de hoeveelheid bosbranden door een blikseminslag er sinds 1975 met 2 tot 5 procent per jaar gestegen, al varieert het sterk per jaar. In Canada en Alaska gingen vooral in 2014 en 2015 grote stukken bos in vlammen op.

Somber klimaatscenario

"De branden kruipen bovendien steeds verder noordwaarts, richting de toendra", vertelt Sander Veraverbeke, klimaatwetenschapper aan de Nederlandse Vrije Universiteit, die het onderzoek leidde. Als daar grote branden uitbreken, kan een deel van de bodem die nu nog permanent bevroren is ontdooien, en komen er broeikasgassen vrij uit de grond. Veraverbeke: "En dan krijg je een kettingreactie. De broeikasgassen dragen bij aan de opwarming, en extra opwarming veroorzaakt extra onweer en dus nog meer bosbranden."

De wetenschappers gebruikten voor hun onderzoek satellietbeelden en een netwerk van bliksemdetectoren aan de grond, en verzamelden hiermee data over bliksem, bosbranden, klimaat en vegetatie. Het is een overtuigende studie, vindt Mart-Jan Schelhaas, bos- en landschapsecoloog bij Wageningen Research, gespecialiseerd in bosbranden en niet betrokken bij het onderzoek. Wel wijst hij erop dat de toekomstvoorspellingen in de studie zijn uitgegaan van het somberste klimaatscenario van het IPCC. "Dat zeggen de onderzoekers er netjes bij, maar geeft toch een wat eenzijdig beeld. Het was mooi geweest als ze ook de rooskleuriger scenario's hadden doorgerekend."

Portugal

Ook de grote brand die Portugal vorige week teisterde, is waarschijnlijk ontstaan door de bliksem. Of die ene bliksemschicht een gevolg is van klimaatverandering valt niet te zeggen. "Maar ook in de gematigde en mediterrane klimaatzones van Europa wordt meer onweer verwacht nu de aarde opwarmt", zegt Veraverbeke.

Op het totale aantal branden zal dat in Portugal overigens minder invloed hebben dan in het hoge noorden. In Europa is ongeveer 90 procent van de bosbranden aangestoken door de mens, zegt Veraverbeke. "De brand in Portugal is wat dat betreft een uitzondering." In Alaska en Canada wordt zo'n 90 procent van alle bosbranden door bliksem veroorzaakt.

De toename van het aantal bosbranden is geen wereldwijde trend, maar verschilt sterk per gebied. Zo neemt in Afrikaanse savannegebieden het aantal branden af, omdat men daar veel natuur in landbouwgrond heeft veranderd. In Portugal is er door de ontvolking van het gebied juist meer bos dan voorheen, en is dit bovendien slechter onderhouden. Ook is het er warmer en droger geworden. Schelhaas. "Als daar eenmaal een bosbrand is ontstaan, slaat deze tegenwoordig veel sneller om zich heen dan vroeger."