Welzijnswerkers slaan alarm: "Jongeren met een trauma stop je niet in een cel"
In 2016 sliep er in Antwerpen 29 keer een minderjarige in de cel. "Kan niet. Jongeren in een crisissituatie moeten fundamenteel geholpen worden", stelt advocate Chantal Van den Bosch.
"Een meisje vertelde mij alle namen van de politiemannen van de nachtcel. Ze vond ze zo lief omdat ze 'altijd' broodjes brachten en goed voor haar zorgden. Ik vroeg haar hoe het kon dat ze die allemaal bij naam kende. Toen bleek dat ze al zes verschillende nachten in de cel had geslapen", vertelt Saskia Van Nieuwenhove. De journaliste zet zich al jaren in voor de rechten van jongeren binnen jeugdzorg en kent de problematiek van de jongeren vanbinnen en vanbuiten. "Het meisje is al slachtoffer en wordt dan ook nog in de cel gezet."
De situatie kwam in 2016 bijna dertig keer voor in Antwerpen. "Soms neemt de rechter een beslissing die onuitvoerbaar blijkt. Dan moet zo'n jongere in de nachtcel slapen en de volgende dag terugkomen om opnieuw te kijken of hij of zij ergens naartoe kan", verklaart Chantal Van den Bosch, specialiste in jeugdrechtszaken.
'Een meisje vertelde mij alle namen van de politiemannen van de nachtcel. Ik vroeg haar hoe het kon. Toen bleek dat ze al zes verschillende nachten in de cel had geslapen'
Dubbel trauma
De minderjarigen die een nachtje in de cel slapen, hebben doorgaans heel verschillende achtergronden. Meisjes die het slachtoffer zijn van een tienerpooier, moeten vaak naar een gesloten instelling. Dat is om uit de handen van hun tienerpooier te blijven en om ervoor te zorgen dat ze niet naar hem terug kunnen. Als er op dat moment geen plaats is in zo’n gesloten instelling, moeten ze achter de tralies.
Andere minderjarigen die in 2016 in de cel verbleven, zijn onder meer jongeren met psychische problemen. Ook jongeren die 's avonds uit een gevaarlijke situatie worden gehaald, blijven soms overnachten. De dag daarna verschijnen ze dan voor de rechter. "Het trauma van zo’n nachtje achter de tralies is groot", weet Van den Bosch. "Jongeren zijn uit hun gevaarlijke milieu weggehaald en de procedure is al opgestart. Als een jongere dan nog naar een cel moet in plaats van een opvang, werkt dat averechts. De begeleiding achteraf wordt daardoor moeilijker."
'Jongeren zijn uit hun gevaarlijke milieu weggehaald en de procedure is al opgestart. Als een jongere dan nog naar een cel moet in plaats van een opvang, werkt dat averechts'
Ook Van Nieuwenhove stelt dat de impact van zo’n celovernachting niet onderschat mag worden. "Soms heeft een jongere psychische problemen of ernstige problemen thuis en mag hij of zij niet meer naar huis. Als er dan ook geen plaats is in een instelling en iemand moet naar de cel, zorgt dat voor een dubbel trauma."
Dat Antwerpen de meeste van dit soort celovernachtingen kent van Vlaanderen, is te wijten aan verschillende zaken. Zo zouden arrondissementen hun eigen werkwijze bepalen. "Rechtbanken maken hier een keuze in. In Gent is er bijvoorbeeld een marge van een aantal dagen waarin er een oplossing gevonden moet worden", verklaart Bruno Vanobbergen, kinderrechtencommissaris van het Vlaams Parlement.
Te weinig capaciteit
Vaak ziet advocate Van den Bosch zaken passeren waar de ideale oplossing al niet meer bekeken wordt. "Iedereen loopt hier op zijn tandvlees. We zijn blij als er ergens een bed is. Er wordt al niet meer gezocht naar de beste plaats voor een jongere." Van den Bosch voelt zich hierdoor beperkt in haar werk. "Ik kan niet meer alle pistes afgaan. Maar die ene beschikbare plek is niet noodzakelijk de plek waar een jongere zich thuis zal voelen."
'Iedereen loopt hier op zijn tandvlees. We zijn blij als er ergens een bed is. Er wordt al niet meer gezocht naar de beste plaats voor een jongere'
Er is beterschap op komst, belooft Peter Jan Bogaert van het Agentschap Jongerenwelzijn. "We verwachten dat de situatie zal verbeteren. Zo komen er op verschillende plaatsen bedden bij. Maar we ijveren voor capaciteitsuitbreiding en hopen dat men op Vlaams en federaal niveau zal meedoen."
Het huidige tekort aan capaciteit herkent ook Cachet vzw, die zich inzet voor jongeren. "We zien een vraag die veel groter is dan het aanbod. Door lange wachtlijsten krijgen jongeren met bepaalde noden vaak geen passend antwoord", zegt coördinator Miet Neyens. "Het staat op het prioriteitenlijstje van de minister, maar we zien eerder een verschuiving dan een oplossing van het probleem. Wij pleiten voor meer middelen om een antwoord te vinden." Toch kan het antwoord voor sommigen niet te lang op zich laten wachten. "De afgelopen tien dagen zag ik drie minderjarigen met suïcidale neigingen. Die moeten nu, onmiddellijk, naar de psychiatrie. Maar er is geen mogelijkheid voor ze, dus moeten ze weer naar huis. Dat is heel gevaarlijk", zegt Van den Bosch.