Waarover gaan Trump en Poetin het hebben? - Jan Balliauw

Jan Balliauw is diplomatiek redacteur bij VRT Nieuws.
 

In het Kremlin zullen wel enkele wenkbrauwen gefronst zijn, toen Donald Trump zijn toespraak hield in de Poolse hoofdstad Warschau. Sinds zijn verkiezing heeft de Amerikaanse president zorgvuldig iedere rechtstreekse kritiek op het Kremlin vermeden. Trump leek nog altijd te hopen dat hij toch een deal met Poetin zou kunnen sluiten.

Maar in Warschau kwam hij plots met scherpe kritiek op Rusland, dat hij een destabiliserend beleid in Oekraïne verweet en een samenwerking met vijandige regimes zoals Iran en Syrië. Hij zei dat ook nog eens in de hoofdstad van een land dat een uitgesproken anti-Ruslandbeleid voert, nu het rechts-conservatieve Recht en Rechtvaardigheid aan de macht is.

Aan de vooravond van zijn eerste ontmoeting met Poetin leek Trump een koerswijziging tegenover Rusland in te zetten. Hij bevestigde ook voor de eerste keer op Europese bodem de Amerikaanse onvoorwaardelijke verbintenis om de collectieve defensieclausule van artikel 5 van het NAVO-verdrag na te leven. Tijdens een topbijeenkomst eind mei in Brussel had Trump nog geweigerd om dat te zeggen.

Het enige lichtpuntje voor Rusland was de blijvende weigering van Trump om te bevestigen dat Rusland zich heeft gemengd in de Amerikaanse presidentsverkiezingen, zoals de Amerikaanse inlichtingendiensten al een tijdje geleden hebben besloten.

Trump weet dat zijn eerste persoonlijke ontmoeting met Poetin in Amerika met een enorm vergrootglas zal worden gevolgd. Het onderzoek naar de mogelijke Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen heeft zijn presidentschap van in het begin parten gespeeld. Zijn veiligheidsadviseur moest al vrij snel na zijn eedaflegging opstappen, omdat hij niet de volledige waarheid had verteld.

Als Trump een te grote toegeving aan Poetin zou doen, zal dat meteen uitgelegd worden als een zoveelste bewijs dat er wel degelijk nauwe banden zijn tussen de omgeving van Trump en Rusland. Maar Trump kan Poetin ook niet in een hoekje duwen. Want dat zou de al slechte Amerikaans-Russische relaties op een absoluut dieptepunt doen belanden zonder uitzicht op een spoedige verbetering.

Rusland heeft al enkele eisen op tafel gelegd. De sancties tegen het land zijn volgens Poetin in een opiniebijdrage in het Duitse Handelsblatt een vorm van protectionisme en in tegenstrijd met de principes van de G20.

Maar de manoeuvreerruimte van Trump lijkt op het vlak van sancties onbestaand, zeker nu de Amerikaanse Senaat de sancties tegen Rusland nog heeft aangescherpt en een afzwakking afhankelijk heeft gesteld van een onderzoek door het Congres. Het Huis van Afgevaardigden heeft de zaak wat kunnen rekken, zodat Trump de nieuwe wet niet hoefde te ondertekenen voor hij Poetin zag. Maar de meerderheid in de Senaat was zo groot (98 voor, 2 tegen) dat de wet er vermoedelijk toch zal komen.

Poetin wil ook de vrijgave bespreken van twee gebouwen in Maryland en New York die toebehoren aan de Russische ambassade. Ze werden door de Amerikaanse regering eind december geblokkeerd als vergelding voor de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen. Maar dat was nog onder Obama. Rusland nam geen tegenmaatregelen, omdat het hoopte met Trump zaken te kunnen doen. Het Kremlin heeft al duidelijk laten verstaan dat het geduld niet oneindig lang kan blijven duren en dat tegenmaatregelen nog altijd mogelijk zijn.

Misschien kan nog het meest vooruitgang geboekt worden over Syrië. Onder Trump zijn Amerikaanse strijdkrachten zich meer en meer gaan mengen in de strijd tegen terreurgroep Islamitische Staat. Eerste gebeurde dat heimelijk, maar nu Raqqa wordt belegerd, de facto de hoofdstad van IS, verbergen de Amerikanen hun aanwezigheid niet meer. Ze werken in Noord-Syrië samen met de alliantie van Koerden en Arabische milities (SDF), waarmee ook de Russen goede relaties onderhouden.

Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Tillerson zouden de VS en Rusland nu zelfs gezamenlijk stabiliseringsmissies in Syrië overwegen. Er wordt blijkbaar gedacht aan gecoördineerde leveringen van hulpgoederen of waarnemers die bestanden moeten controleren.

De eerste ontmoeting tussen Trump en Poetin heeft volgens het Witte Huis geen agenda. Beide leiders kunnen dus de tijd nemen om elkaar beter te leren kennen. En daarom zal er aandachtig worden gekeken naar de lichaamstaal, hoe de twee zich gedragen tegenover elkaar.

Poetin is de man van de ervaring. Trump is al de vierde Amerikaanse president die hij ontmoet. Hij heeft een gigantische dossierkennis, iets wat van Trump niet altijd gezegd kan worden. De Amerikaanse president staat dan weer bekend om zijn onvoorspelbaarheid en improvisatietalent, tot grote angst van zijn naaste omgeving overigens. Ze hebben ook wel raakpunten. Veel traditionele nieuwsmedia delen ze in bij de categorie ‘fake news’. Beide leiders zijn ook nationalisten. Maar of dat genoeg zal blijken om te kunnen spreken van een toenadering, is zeer twijfelachtig.