Joris Vandenbroucke: "Ethisch kunnen wij niet harder verschillen dan met de Waalse socialisten"
De Vlaamse socialisten donderen naar een ongezien dieptepunt in de peilingen en dat is de schuld van de PS, vindt Joris Vandenbroucke. "Noem ons alsjeblieft geen zusterpartij", smeekte de fractieleider van de sp.a in het Vlaams Parlement. Geen familie, maar wat dan wel?
Joris Vandenbroucke geeft afspraak in De Roos in Sint-Amandsberg, een volkshuis dat na een ingrijpende make-over niet zou misstaan in een hippe, grootstedelijke cafébuurt. Sinds de renovatie nam het cliënteel toe, wat niet kan worden gezegd van de kiezers van de sp.a. Omdat de verbouwingen binnen de partij nog bezig zijn, zal Vandenbroucke straks zeggen. En zonder fundamenten geen stevige garantie op succes.
Wat dacht u toen deze krant daags na uw uitspraak foto's publiceerde van verschillende Vlaamse socialistische kopstukken die naast Elio Di Rupo poseren? De historische band tussen de Vlaamse en Waalse socialisten viel niet te ontkennen.
Vandenbroucke: “Ik ben daar niet van geschrokken. Natuurlijk zijn wij verwant, ik ga het licht van de zon niet ontkennen. Maar de term 'socialisme' wordt te pas en te onpas gebruikt in een context waarin wij niet harder kunnen verschillen van de PS, namelijk wanneer het over politieke integriteit en ethisch bewustzijn gaat.
“Een socialistische burgemeester die geld in zijn zakken steekt dat bedoeld is voor daklozenopvang: weerzinwekkender moet het niet worden. Maar wat mij het meest tegen de borst heeft gestoten, is dat PS-voorzitter Elio Di Rupo jarenlang heeft weggekeken. Wat er is gebeurd bij Samusocial is het niet het eerste schandaal waarbij de PS betrokken is. Eerder was er ook al het gegraai in Charleroi en Luik. Het stoort mij dat we Di Rupo niet gezien of gehoord hebben. Ik heb hem ook niet ondubbelzinnig afstand horen nemen van de schandalen. Het meest geloofwaardige wat hij kan doen, is een stap opzij zetten en de vernieuwing overlaten aan iemand die het wel meent.”
‘Het meest geloofwaardige wat Di Rupo kan doen, is een stap opzij zetten en de vernieuwing overlaten aan iemand die het wel meent’
Als jullie geen zusterpartij zijn, wat dan wel?
“We zijn allebei socialistische partijen. Wij de Vlaamse, zij de Franstalige, met elk een eigen programma, eigen politiek personeel en verantwoordelijk voor de eigen politieke acties. Als het gaat over de verdediging van de pensioenen of op Europees niveau vechten tegen sociale dumping: natuurlijk moeten we dan zij aan zij staan met andere socialistische partijen. Maar ik laat me niet in dezelfde zak steken door mensen die ons kwaadwillig met de PS vereenzelvigen.”
Is het niet hypocriet om afstand te nemen? Getrouwd ben je in goede en kwade dagen. Jullie hebben jarenlang op de rug van de PS deel kunnen uitmaken van verschillende regeringen.
“Ik vind daar niks hypocriet aan. Integendeel: in Brussel hebben wij de coalitie verlaten. Door niet meer mee te besturen met de PS zijn wij net heel consequent. Met de sp.a hebben wij twee jaar geleden immers al een speerpunt gemaakt van ethiek en maatregelen genomen binnen de partij. We hebben een loonplafond ingevoerd, een absolute decumul afgekondigd en in de top drie van onze kieslijsten voor 2019 zullen mensen staan die nog nooit gezeteld hebben. Met deze generatie wordt het niet anders, het is al anders.”
In een opiniestuk schreef de linkse filosoof Matthias Somers dat postjespakkerij, carrièrisme, machtswellust en het vergeten van idealen wanneer er een cent te verdienen valt in de beste families voorkomt, 'maar bij de socialisten toch iets meer'. Doet dat pijn?
“Uiteraard. Ik apprecieer Matthias' kritische pen, maar het is niet omdat een metafoor goed gevonden is, dat ze ook waar is.”
Hij heeft toch geen ongelijk? Bij het Publipart-schandaal waren twee Gentse schepenen, onder wie een socialist, betrokken.
“Schepen van Stadsontwikkeling Tom Balthazar cumuleerde inderdaad een aantal mandaten waarvan er enkele vergoed werden op een manier die moeilijk te verdedigen is. Maar zo lopen er honderden rond. Tom is de enige die gezegd heeft: 'Het heeft mijn geloofwaardigheid aangetast, ik stop ermee.' Anderen zijn gewoon blijven zitten.”
U bedoelt Christophe Peeters van Open Vld?
(wuift weg) “Als ik wil, kan ik de komende maanden elke dag de krant vullen met een Vlaamse politicus die er verschillende cumuls op nahoudt en van wie niet alle vergoedingen te verantwoorden zijn. Ik heb de indruk dat sommigen met veel plezier naar Tom Balthazar verwijzen in de hoop dat het niet over henzelf moet gaan. Waarom heeft men het niet over het systeem? Laat ons daar komaf mee maken.”
Hoe wil u dat doen? Het hele politieke bestel is erop gebaseerd.
“In plaats van alleen mandaten te verminderen, schaffen we al die tussenstructuren beter af: weg met de provincies, weg met de intercommunales. Minder maar grotere gemeenten moeten zelf een betere service kunnen bieden aan hun inwoners. We moeten ook werk maken van de inschakeling van burgers, die zich nu al verenigen in coöperaties en wijkcomités omdat ze mee vorm willen geven aan hun onmiddellijke omgeving. Het voordeel: een duidelijke, transparante en democratische structuur die een pak minder kost.”
Dat is ambitieus, maar ook utopisch. Partijen gaan toch nooit zomaar hun macht afstaan?
“In elke partij lopen er mensen rond die mijn visie delen en die de tekening ook opnieuw willen maken: Bert Maertens bij N-VA, Bart Somers bij Open Vld. Ook bij de groenen is het geen taboe. Ik hoop dat in de volgende Vlaamse regering alle politieke partijen er werk van willen maken.”
‘Als het over politieke ethiek en integriteit gaat, hebben wij de jongste jaren een benchmark gezet. Geen enkele Vlaamse partij doet ons dat na’
Verplichte fusies na de regionale verkiezingen van 2019?
“Ik ben daar voorstander van, ja.”
Riskeer je dan niet dat grote gemeenten de boel niet gemanaged krijgen en dan maar besluiten een departement hier en een afdeling daar op te richten, waardoor je hetzelfde effect creëert?
“Kijk naar de stad Gent: we kunnen nog veel dingen zelf beslissen. Wij hebben een sterke wijkwerking en schepenen ter plaatse, waardoor je een grotere schaal kunt verzoenen met een levendige democratie waar burgers kunnen meespelen.”
In zijn opiniestuk schrijft Matthias Somers ook dat jullie dolende zijn in het politieke landschap. De sp.a is een zodanige kameleon geworden dat ze onzichtbaar is geworden. 'Ik weet niet meer waar de partij nog voor staat', aldus Somers.
“Als het over politieke ethiek en integriteit gaat, hebben wij de afgelopen jaren een benchmark gezet. Geen enkele Vlaamse partij doet ons dat na. Daarnaast werken we hard aan de verdieping en verscherping van onze inhoud.”
Wordt het socialisme de jongste jaren niet vooral ingevuld door Groen en PVDA?
“Ik vind van niet. Socialisten zijn degenen die zeggen dat samenwerken de beste manier is om met zijn allen vooruit te gaan.”
Dat zou ook zo van de CD&V kunnen komen.
(onverstoorbaar) “Iedereen moet alle mogelijkheden krijgen om zijn ambities en dromen waar te kunnen maken…”
Vintage Open Vld.
(nog steeds onverstoorbaar) “Wij zullen niet toestaan dat iemand uit de boot valt. Wij vinden dat elke jongere tussen 18 en 25, of die nog studeert, werk zoekt of een stage doet, recht heeft op een basisloon. Het doolhof aan verlofstelsels moet worden afgeschaft en vervangen worden door een time-outregeling om ervoor te zorgen dat elke werknemer, wat zijn statuut ook is, een rugzak met tijd heeft die hij kan aanspreken wanneer en waarvoor hij dat wilt. Wij vinden niet dat rusthuisbewoners die in hun laatste dagen geconfronteerd worden met een factuur die ze niet kunnen betalen, die factuur moeten doorsturen naar hun kinderen – de oplossing van CD&V – of naar het OCMW moeten gaan. De factuur mag gewoon niet hoger zijn dan hun inkomen, punt.”
Hoe willen jullie dat betalen? Met extra belastingen?
“Voor een stuk door een eerlijke fiscaliteit. Een euro is een euro, uit elke vorm van inkomen moet worden bijgedragen. Nogal wat mensen en grote bedrijven in dit land ontsnappen aan belastingen. Het is toch wraakroepend dat onze kmo's netjes hun bijdragen betalen terwijl de grote jongens à la Uber zo goed als niets afstaan?”
Sociale bescherming: is dat het verbindende verhaal van de socialisten vandaag?
“Je raakt daar iedereen mee, van arbeider tot hoogopgeleide bediende. Maar ik geef toe dat er nog werk op de plank ligt voor de sp.a om onze idealen te vertalen in concrete oplossingen voor de mensen.”
Federaal parlementslid Monica De Coninck liet deze week nog verstaan dat de sp.a zich niet focust op de echte zorgen van de mensen.
“Als Monica en Renaat (Landuyt, SS-AVB) menen te moeten concluderen dat onze focus op politieke integriteit en vernieuwing niet nodig is, dan vergissen zij zich schromelijk. Geloofwaardigheid gaat voor alles. Wij werken elke dag aan de inhoud, maar geen hond die daarnaar luistert als je niet vanuit een stevige basis kunt vertrekken.”
Is dat niet het probleem: dat de vernieuwing moet komen van een partij die al zo lang geregeerd heeft?
“Het werk is nog niet af, precies omdat we uit een lange periode van machtsdeelname komen. We zijn ook volop bezig met inhoudelijke vernieuwing. Onze vrienden van Groen hebben nu de wind in de zeilen. Hun periode van zwarte sneeuw dateert intussen van 2003. In 2008 is Wouter Van Besien begonnen met het wegborstelen van het geitenwollensokkenimago. Pas sinds 2014 is de generatie van Vera Dua en Mieke Vogels volledig van het toneel verdwenen.”
Zegt u nu dat het een kwestie van tijd is voor Monica De Coninck van het toneel verdwijnt?
“Nee nee, dit gaat niet over Monica. Wat ik zeg is: laat die grondige partijvernieuwing bij ons alstublieft niet zo lang duren.”
U bedoelt: vergeet 2019, het zal nog duren tot 2024 of zelfs langer vooraleer sp.a weer op de rails zit?
“Ik hoop dat het bij ons sneller zal gaan. Maar de ploeg van John Crombez is nog maar twee jaar bezig. Verder focussen op vernieuwing is het doel voor de komende jaren.”
Dat, en de kiesdrempel halen.
(grijnst) “Ik ben ervan overtuigd dat onze aanpak op termijn zal lonen.”
‘Als goed betaald lid van het parlement moet je je er elke dag van bewust zijn dat je bij de 5 procent beste verdieners hoort’
U komt steeds terug op die properehandenpolitiek, maar daar wint u geen verkiezingen mee. Waar zijn jullie plannen over migratie? Over veiligheid? Daar zal het om gaan.
“De stroom aan wanpraktijken hebben alle inhoudelijke debatten naar de achtergrond verschoven. Maar als de kiezer je niet vertrouwt, sta je nergens. Als ik met de mensen hier in De Roos praat, dan is het over die geloofwaardigheid dat ze me vragen stellen.”
En toch blijkt deze week weer eens dat jullie geen aansluiting meer vinden bij de kiezer. Als Maya Detiège haar armoedige 'BMW’tje' afzet tegen de Porsches van haar ex-collega’s, dan geeft dat weinig blijk van voeling met de realiteit van de kiezer.
“De uitspraak van Maya is zeer ongelukkig en ongepast. Als socialistisch politicus en goed betaald lid van het parlement moet je je er elke dag van bewust zijn dat je bij de 5 procent beste verdieners behoort van onze samenleving. In plaats van te kijken naar degenen die nog meer verdienen, moeten parlementsleden zich bezighouden met zij die te weinig hebben om een menswaardig bestaan op te bouwen.”
De PS in Frankrijk is weggeveegd. Hetzelfde met de PvdA in Nederland en ook de SPD in Duitsland doet het slecht. Hoe gaat u voorkomen dat u hetzelfde overkomt?
“Door duidelijke grenzen te trekken – ethisch mag er niks af te dingen zijn. En door uit te leggen dat wij de partij zijn van de sociale bescherming. De Nederlandse PvdA heeft actief deelgenomen aan een beleid dat zwaar in de zorg heeft gehakt. Het lijkt me logisch dat je daarvoor wordt afgestraft.”
U heeft al eens in een partij gezeten die een doodsstrijd heeft geleverd. Heeft u flashbacks?
(lacht) “Absoluut niet. Maar ik kom inderdaad uit de Volksunie, een partij die frisse ideeën had over milieu, toegang tot justitie voor iedereen, het verbeteren van de rechtstreekse democratie. Het probleem was alleen dat een groot deel van de partij het compleet oneens was met de koers van onze kopman Bert Anciaux. Daar gaat een partij aan kapot.”
U zei daarnet: als ik wil, vul ik de komende maanden elke dag de krant met de aangebrande cumuls van een politicus. Wat kan er over u nog boven water komen?
“Ik heb één politiek mandaat en puur daar één inkomen uit. Verder valt er bitter weinig te vinden. Ik zit in de raad van bestuur van een vzw met Gentse middenstanders en in het dagelijks bestuur van een Gentse vzw die goedkope leningen verstrekt aan lage inkomens – allebei onbezoldigd.”
We hebben hem gevonden, de zuiverste politicus van Vlaanderen.
(lachje) “Voor sommige partijen is het moeilijk een decumul door te voeren wanneer je eigen voorzitter – nochtans één van de zwaarste jobs in de politiek – lustig mandaten combineert. Ik kan me voorstellen dat het voor Wouter Beke, Meyrem Almaci of Bart De Wever vervelend is om op dit punt geloofwaardig te blijven tegenover hun achterban. Als Bart De Wever pleit voor een financiële decumul, in plaats van een cumulverbod op mandaten, met een loonplafond van anderhalve keer een parlementaire wedde: wie denkt hij dan een rad voor de ogen te draaien? Het kleinste kind weet dan dat hij alleen zichzelf wil regulariseren en dat hij voorzitter, burgemeester en parlementair wil blijven. Wat is je geloofwaardigheid dan? Nul.”
Wie is Joris Vandenbroucke?
- 40 jaar
- studeerde geschiedenis aan de KU Leuven
- werd in 1993 lid van de Volksunie
- koos bij de splitsing van Volksunie voor de Toekomstgroep van Bert Anciaux en volgde hem naar Spirit en later ook naar sp.a
- werd in 1999 parlementair medewerker van Johan Sauwens
- was gemeenteraadslid in Leuven voor VU/ID en daarna Spirit
- komt in 2005 eerste keer in Vlaams Parlement als opvolger van Steve Stevaert (sp.a)
- woordvoerder en daarna kabinetschef van Vlaams minister Freya Van den Bossche (sp.a)
- werd in 2014 verkozen in het Vlaams Parlement en werd een jaar later ook fractieleider
- woont in Gent, is getrouwd en heeft twee kinderen