“Meent u dat nu? Echt? Hebben we een “ja” gekregen? Oh, maar dat is geweldig nieuws! Dan mag mijn zus eindelijk mijn dochter adopteren!”

De tweelingzussen Ann en Els Stouten (47) uit Rekem (Lanaken) kunnen hun geluk niet op, nadat ze via ons te horen hebben gekregen dat het Grondwettelijk Hof een arrest heeft geveld in hun voordeel. Het Hof oordeelt dat het adoptieverbod voor broers en zussen, dat volgens de wet absoluut is, opzijgeschoven mag worden.

Ann en Els hebben altijd alles samen gedaan. Ze kozen dezelfde studie, werden tweemaal bij dezelfde werkgever aangeworven en wonen al hun hele leven samen. Ze verlangden ook samen naar een kind. Zeven jaar geleden schonk Els het leven aan Jill, na een medisch geassisteerde bevruchting met donorsperma. Het meisje heeft dus geen wettelijke vader.

Buik en hart

Voor de buitenwereld heeft Jill twee moeders, van wie ze Ann doorgaans aanspreekt met ‘Tanteke’. “We vormen geen koppel”, zegt Ann. “Gevoelsmatig ben ik ook haar moeder, maar we wilden dat het voor haar duidelijk zou blijven. Jill weet dat ze uit de buik van Els komt. Ze zegt vaak dat ze ook uit mijn hart komt.”

Een adoptie van Jill, door Ann, zou van haar de wettelijke meemoeder maken en de gevoelsmatige en feitelijke band bekrachtigen. Ann volgde de nodige cursussen bij Kind en Gezin. Maar de rechtbank van eerste aanleg in Tongeren, die de adoptie moest uitspreken, wist met haar vraag geen raad.

De zussen voldoen aan enkele praktische voorwaarden. Ze wonen permanent samen en hebben een affectieve band. Ze vormen met z’n drieën een feitelijk gezin. Daardoor lijkt deze adoptie ook echt in het belang van het kind. En het belang van het kind is belangrijk wanneer het over adoptie gaat, zegt het Burgerlijk Wetboek. Maar het principiële adoptieverbod van kinderen tussen broers en/of zussen blokkeert het beslissingsproces. Dat is gestoeld op het incestverbod, dat tussen zulke nabije verwanten normaal gezien niet opgeheven kan worden.

Door die tegenstrijdigheid tussen beide principes legde de rechtbank een prejudiciële vraag voor aan het Grondwettelijk Hof. In een arrest van donderdag stelt dat onomwonden dat het absolute verbod op adoptie tussen nabije bloedverwanten niet redelijk verantwoord is. De rechter moet ook het belang van het kind kunnen afwegen en mag daartoe het principiële verbod op adoptie tussen zussen opzijschuiven. De tweelingzussen kunnen nu terug naar de rechtbank van Tongeren, om de adoptieprocedure voort te zetten.

“Zo zijn we weer een stap dichter bij adoptie door vrienden, samen, van hetzelfde kind, of van elkaars kinderen”, zegt Frederik Swennen, professor familierecht aan de Universiteit Antwerpen. “Dat is de stelling die ik al enkele jaren verdedig: gezamenlijk ouderschap mag niet alleen gebaseerd zijn op een koppelrelatie tussen de ouders. Ook familie of vrienden moeten samen voor een kind kunnen kiezen.”

Goede vrienden

In andere westerse landen hebben rechters dit al toegestaan. Bijvoorbeeld in Canada, waar Natasha Bakht en Lynda Collins begin dit jaar een lange juridische strijd wonnen voor het gezamenlijke ouderschap over Natasha’s zwaar gehandicapte zoon Elaan.

Natasha en Lynda zijn goede vrienden en collega’s, maar hebben geen koppelrelatie. In een film op de website van de BBC vertelt Lynda dat Natasha veel hulp nodig had vanwege de zorg voor haar zoon, en dat zij die wilde bieden. Zo groeide er een hechte band tussen hen drieën. “We ontdekten dat we gelukkig zijn als we samen dit ouderschap opnemen. Als een van ons nog een relatie aangaat, zal de nieuwe partner het hele gezin erbij moeten nemen.”

In ons land krijgen homomannen weleens kinderen bij vriendinnen met wie ze aan co-ouderschap doen. Ook in die constellatie is het ouderschap dus al losgekoppeld van een liefdesrelatie.