Koraalrif herrijst vanzelf uit de dood

In 2003 was het magnifieke Coral Castles-koraalrif dood. Het rif in een afgelegen lagune halfweg tussen Hawaï en Fiji, stond bekend als een van de meest levendige en uitbundige onder zijn soortgenoten. Nu zag de ooit majestueuze constructie die deels plant, deels dier en deels mineraal is, eruit als een stapel vale, slecht afgewassen borden.

Maar vandaag barst Coral Castles opnieuw van het knalgroene en paarse leven, ondanks de uitzonderlijke hitte van de laatste twee jaar.

De klimaatverstoring is namelijk vijand nummer één voor koraalriffen. Bijna de helft van de CO2-uitstoot nemen de zeeën op, die zo verzuren. Ook de stijgende zeewatertemperatuur tast het ingewikkelde en fragiele ecosysteem van een koraalrif aan.

Er is ondertussen bijna geen plek ter wereld meer waar ze niet beschadigd zijn en zo'n 15 procent is al verloren. Dat is niet alleen maar jammer omdat de riffen geweldig staan op onderwatervakantiekiekjes. Ze zijn vooral de broedkamers van veel vissoorten en daardoor bron van inkomsten voor miljoenen mensen ter wereld. Tegen 2050 dreigen ze allemaal te verdwijnen.

Marinebiologen zetten dan ook alles op alles om vast te stellen hoe sterfte te voorkomen en hoe herstel te stimuleren.

De verrijzenis van Coral Castles is daarbij een uitgelezen leidraad. Een grote overzichtsstudie die zo'n 6.000 riffen onder de loep nam, spreekt van vijftien plekken waar er herstel is ingezet, maar dat van Coral Castles valt op door de intensiteit en robuustheid ervan. In 2015 werd het herstel duidelijk, maar in het jaar dat daarop volgde, kwam er een recordhitte. Slechts weinig experts hadden erop durven te wedden dat het herstelde rif dat zou overleven.

"Als dit rif erin slaagt om zich na jaren van levenloosheid volledig te herstellen, zelfs terwijl de watertemperatuur stijgt, dan is er mogelijk hoop voor de vele andere beschadigde riffen", zegt onderzoeker Randi Rotjan (New England Aquarium).

Darwin aan zet

Maar hoe is het herstel gebeurd?

Het gaat zeker niet zomaar om 'beter tegen hitte en zuur kunnen'. Daarvoor is de interactie tussen de koralen en hun omgeving te complex. Zelfs scheepswrakken die door de opwarming meer ijzeroxide vrijgeven hebben een impact.

"Hoe we hun sterfte moeten voorkomen, weten we: de opwarming afremmen, minder vervuiling en ook minder schadelijke, agressieve visserij", zegt David Obura van Coastal Oceans Research and Development - Indian Ocean (CORDIO), een van de wereldautoriteiten. "Ondertussen blijft hoe we kapotte riffen kunstmatig kunnen herstellen onduidelijk, maar het is uiterst relevant. Te veel visserijnijverheid gaat anders onherroepelijk verloren."

Weinig vervuiling en visserij zullen zeker bijgedragen hebben tot de verrijzenis van Coral Castles, dat in een sinds 2008 beschermde werelderfgoedzone ligt. "Maar dat zijn vooral gunstige omgevingsfactoren en geen biologische verklaring", zegt Obura.

Zelf vermoedt hij dat Darwin aan zet is.

Obura: "De kans bestaat dat bij de vernieling van dat grote rif toch enkele volwassen koralen overleefden en de onderzoekers die niet hebben gezien. Het zou niet onlogisch zijn dat de nazaten daarvan daardoor extra sterk zijn en niet omkwamen bij de recente hittegolf." Ook een veranderde interactie met de algen, waarmee koralen biologisch in competitie zijn, kan een deel verklaren.

Maar dat zijn niet bepaald processen die je zomaar kunt nabootsen. "De vraag is of we dat echt kunnen met zulke complexe ecosystemen en ook of we het op tijd zullen kunnen", zegt Obura. "Voor bossen weten we hoe we ze kunnen herstellen. Voor de koraalriffen komen we met onze zoektocht vijftig jaar te laat."

Pessimisme vindt de expert echter ongeoorloofd. "Als we nu niet minstens oplossingen voor kunstmatig herstel zoeken, tekenen we voor de snelle verdwijning van de riffen en is de inkomstenbron van miljoenen mensen bedreigd."