Na de regen, de droogte: alweer geen boerenjaar voor aardappeltelers
De aardappelboeren zijn op weg naar een tweede rotjaar op rij. Ze krijgen een dubbele rekening gepresenteerd: minder omzet én een vergoeding voor hun afnemers.
We kregen dit voorjaar met een uitzonderlijke droogte te maken. Dat zeggen niet alleen de boeren, dat zegt ook het KMI, dat de periode tussen 1 april en 30 juni onder de loep nam. Vorig jaar regende de oogst kapot, nu lijkt de droogte de boosdoener te worden. Een tweede snertjaar op rij lijkt op komst. Vlaams minister van Landbouw Joke Schauvliege (CD&V) wil ingrijpen en start de procedure op om het Landbouwrampenfonds te activeren. Boeren die aantoonbare schade leden, kunnen daarvoor worden vergoed. En dat zal nodig zijn, bijvoorbeeld in de aardappelteelt. Die deelt namelijk flink in de klappen.
'Er zijn boeren die 10.000 euro moeten betalen aan hun afnemer'
Heel wat van die boeren leveren voornamelijk aan grote bedrijven zoals friet- of chipsproducenten. Daarvoor worden dan stevige contracten opgesteld, van pakweg 30, 50 of 100 ton per oogst. Slecht weer zorgt voor - letterlijk - een magere oogst. De boeren kunnen dan hun contract niet altijd nakomen, omdat ze te weinig ton kunnen oogsten. De afnemer moet zich dan wenden tot de vrije markt, om het verschil goed te maken. Daar zijn de aardappelen een heel stuk duurder, na een zwakke teelt. En dan krijgen de boeren de rekening gepresenteerd. Zij moeten opdraaien voor de meerkosten, aangezien ze technisch gezien contractbreuk plegen. De gevolgen smaken erg zuur: niet alleen ziet de boer zijn of haar omzet gereduceerd, er komen ook nog eens kosten bovenop. Tal van boeren kreeg enkele weken terug die rekening in de bus.
De teler betaalt
“Bij ons gaat het om 3.500 euro, dat valt eigenlijk nog mee. We zijn een gemengd landbouwbedrijf, dat niet staat of valt met aardappelen. Maar er zijn andere gevallen: ik ken mensen die 10.000 euro moeten betalen aan hun afnemer”, getuigt een boer uit de omgeving van Roeselare.
'We hebben nood aan overmachtsclausules'
Een familielandbouwbedrijf uit de Westhoek, met één afnemer, kent het probleem. Het kreeg een factuur van een kleine 1.000 euro in de bus. “We willen dat risico verkleinen, dus vroegen om het aantal ton te verkleinen in het nieuw contract. Maar onze afnemer wou niet mee. Daar kon absoluut geen sprake van zijn. Dus als het weer een slechte oogst wordt, dan zullen we weer moeten betalen. Ik kan me voorstellen dat jonge landbouwers, die veel investeren, daarvan wakker liggen.”
Overmachtsclausule
De landbouw is per definitie afhankelijk van het weer, niemand weet op voorhand wat het wordt. Het kan vriezen, het kan dooien. De meeste boeren houden daar dan ook rekening mee. Echt lastig wordt het natuurlijk als de magere jaren elkaar opvolgen. Een onbuigzame afnemer bemoeilijkt dat nog wat. Daarom springt het Algemeen Boerensyndicaat op de barricaden. “De telers moeten de kans krijgen om hun contractvolume aan te passen”, schrijft algemeen secretaris Guy Depraetere in een open brief aan Belgapom, de beroepsvereniging voor aardappelhandel en -verwerking. Hij roept meteen ook op tot structurele aanpassingen. “In die contracten staan er geen overmachtsclausules, terwijl de boer hier niets aan kan doen. Daar moeten we werk van maken.”, aldus Depraetere. “Nu de minister het Landbouwrampenfonds wil opstarten, staan we wel wat sterker om eventuele facturen aan te vechten.”
Belgapom lijkt niet meteen te zullen ingrijpen. “We zijn ons bewust van de moeilijkheid, maar grijpen voorlopig niet in op sectorniveau”, zegt Romain Cools. “De meeste afnemers hebben een goede, duurzame relatie met hun telers. De handel of industrie die koopt bij de boer, wil dan ook dat die het goed heeft. Maar we mogen niet vergeten dat ook de afnemer eigen contracten te respecteren heeft.”