Vanwaar komt het conflict in Noord-Korea?

Net zoals de buurlanden China en Japan kent Korea een lange geschiedenis die al zeker 2.000 jaar oud is. Uit drie staten ontstond in de 7e eeuw een keizerrijk dat het grootste deel van het schiereiland omvatte en cultureel sterk beïnvloed was door China. Dat bracht onder meer het confucianisme en boeddhisme, thee en andere elementen binnen die via Korea hun weg vonden naar de Japanse eilanden.

Korea was ook een paar keer het slagveld tussen China en Japan, zowel in de 16e als 17e eeuw. Het leidde ertoe dat Korea zich afsloot van de buitenwereld als "het Kluizenaarsrijk" (Heremite Kingdom).

Bij die laatste oorlog in 1895 kwam Korea geleidelijk onder Japans bestuur om tenslotte in 1910 geannexeerd te worden. Hebben Koreanen een slechte herinnering aan die periode, dan werd het land ook gemoderniseerd en werd een begin gemaakt met de industrialisering en een modern onderwijssysteem.

Vanaf de jaren 30 drukte het militaristische regime in Japan steeds meer zijn stempel op Korea. Onderwijs werd zo enkel in het Japans aangeboden en enkel Japanse namen werden toegelaten in een strakke vorm van "japanisering". Elk protest werd hardhandig de kop ingedrukt. Korea was toen ook de springplank voor de Japanse verovering van het noorden van China, wat uiteindelijk tot de Tweede Wereldoorlog leidde. 

In augustus 1945 vielen Sovjettroepen het Japanse leger aan in afspraak met de westelijke geallieerden en stortte het bestuur van Tokio over Mandsjoerije en Korea in. Na de Japanse capitulatie landden Amerikaanse troepen in Japan en het zuiden van Korea in september. Washington en Moskou hielden halt aan de 38e parallel die Korea precies in twee verdeelde.

Er was afgesproken om beide delen van Korea tot een onafhankelijke staat te verenigen, maar het wantrouwen van de jonge Koude Oorlog stak daar een stokje voor. De Sovjets installeerden in het noorden de communistische dictatuur van Kim Il-sung (foto in tekst), grootvader van de huidige Noord-Koreaanse leider. In het zuiden lieten de Amerikanen de prowesterse Syngman Rhee verkiezen die evenzeer een autoritair regime vestigde.

Toen beide grootmachten hun troepen weghaalden, stonden twee Korea's met getrokken messen tegenover elkaar. Het kwam vaak tot grensincidenten en nog voor de oorlog in 1950 begon, waren al 10.000 Koreanen gesneuveld bij gevechten.

Op 25 juli 1950 liep het communistische Noord-Korea in een verrassingsaanval het grootste deel van het zuiden onder de voet. Enkel in de havenstad Busan hield het Zuid-Koreaanse leger stand toen de VS troepen overbracht vanuit het bezette Japan.

Enerzijds vreesde het Westen dat Korea een afleiding was voor een nakende Sovjetinvasie van West-Europa, maar anderzijds beschouwden de VS de aanval in Korea als bedreigend voor hun strategische aanwezigheid in Japan. Nadat VS-troepen verrassend geland waren bij Inchon op de westkust van Korea achter de communistische linies, stortte het Noord-Koreaanse leger in elkaar.

Daarop vielen de VS Noord-Korea binnen, maar eind dat jaar werden ze teruggeslagen door 180.000 communistische Chinezen die eind dat jaar Korea binnenstroomden. Begin 1951 rukten  de VN-troepen (de VS en de andere geallieerden vochten onder de vlag van de Verenigde Naties) terug noordwaarts over de 38e parallel, waar het front min of meer stilviel. Er volgden nog meer dan twee jaar zware gevechten, waaraan ook Belgische militairen aan deelnamen, maar op 27 juli 1953 werd een staakt-het-vuren gesloten. (Lees verder onder de foto).

De oorlog had meer dan twee miljoen Koreanen het leven gekost; de meesten waren burgers en miljoenen vluchtelingen doolden rond. Er sneuvelden ook 36.000 VS-militairen. Korea was volledig verwoest en bleef verdeeld in twee elkaar vijandige staten.

Die kenden elk een totaal ander economisch model, waarbij het noorden zich aanvankelijk sneller herstelde van de verwoesting. Vanaf de jaren 60 kende Zuid-Korea echter een snelle economische opgang, waardoor het nu één van de grote geïndustrialiseerde mogendheden is met giganten zoals Samsung, LG, Daewoo, Hyundai en andere "chaebols".

Noord-Korea bleef gefrustreerd achter en kende nog in het begin van de jaren 90 een zware hongersnood. De situatie werd er niet beter op toen na de Koude Oorlog de Sovjet-Unie uit elkaar viel en het nieuwe Rusland toen nog zwak stond. Ook tussen China en Noord-Korea koelde de vriendschap geleidelijk af. De vernedering kwam toen Peking diplomatieke relaties met Zuid-Korea aanknoopte. Zuid-Korea, de Republiek Korea eigenlijk, had intussen al een vreedzame overgang van militaire dictatuur naar democratie meegemaakt.

Het stalinistische regime in Noord-Korea voelt zich dus belaagd en ontwikkelde daarop kernbommen en steeds verder reikende raketten. Het werkte daarbij samen met landen zoals Iran en Pakistan. Werd er in de jaren 90 nog overlegd met de Verenigde Naties en het Westen over die omstreden bewapening, dan is de dialoog intussen al lang dood.

Noord-Korea is intussen aan de derde generatie van de "Kim-dynastie" toe met de huidige leider Kim Jong-un. Sinds zijn aantreden is het bewapeningsprogramma in een stroomversnelling terechtgekomen. Kim beschouwt kernwapens en raketten die de VS kunnen bedreigen als de levensverzekering van zijn regime.

Toch zou het de ironie van het lot zijn dat net dat militair opbod uiteindelijk de VS provoceert tot "een preventieve aanval" die wellicht eindigt met de vernietiging van het regime in Pyongyang, maar dan vrijwel zeker ook met die van het hele Koreaanse schiereiland en misschien meer. 

Of er een oorlog komt, weet niemand, zeker niet met de onvoorspelbare president Donald Trump in het Witte Huis, maar ook zonder een oorlog lijkt het verstarde regime op lange termijn toch niet echt de toekomst in handen te hebben. "Regime change" komt meestal van binnenuit eerder dan via buitenlandse inmenging.