Dit is waarom de Google-memo zoveel stof doet opwaaien
Kritiek op een intern diversiteitsbeleid van een bedrijf heeft nog nooit zoveel inkt doen vloeien als de nota van de ex-werknemer van Google, James Damore. Beseffen we stilaan dat het essentieel is om weten wie er aan de knoppen van de belangrijkste informatiesluis ter wereld zit?
James Damore was het niet eens met het interne bedrijfsbeleid van zijn werkgever Google. Te politiek correct, vond hij. En hij mocht vertrekken. Hoe is het mogelijk dat een bedrijf dat iemand in dienst heeft voor 'diversiteit, integriteit en governance' een werknemer ontslaat om die reden? Daar konden vooral de libertariërs met hun hoofd niet bij: 'Google zou beter zijn naam veranderen naar Goolag', is een populaire meme die de ronde doet. In een integere, diverse omgeving mag je toch van mening verschillen.
Op links is er bijval voor de beslissing van Google-CEO Sundar Pichai. Met name de biologische verschillen waar Dalmore over schreef konden volgens hen niet door de beugel. Al zijn er ook critici die vinden dat de maatregel veel te streng is en de technologiesector alleen maar in de armen van de Amerikaanse president Trump zal duwen.
'Links of rechts, ze hebben allemaal gelijk dat ze zich zorgen maken'
Onbehagen
Dat het stof nog steeds niet is gaan liggen, bleek opnieuw toen Pichai besloot om zijn toespraak voor 30.000 van zijn werknemers af te gelasten. Heel wat Google-werknemers maken zich zorgen om hun veiligheid. Ze vreesden publiekelijk aangepakt te worden voor de vragen die ze voor hun CEO hadden. Zo schreef technologietijdschrift Wired dat de conservatieve journalist Milo Yiannopoulos, die onder andere voor de extreemrechtse website Breitbart werkte, de Twitter-bio's van acht Google-medewerkers deelde in een Facebookpost.
Met andere woorden: de hele wereld kijkt met argusogen toe hoe Google inhoudelijk zal reageren op het ontslag van Damore.
"Links of rechts, ze hebben allemaal gelijk dat ze zich zorgen maken", antwoordt Ben Caudron, professor sociologie aan de Brusselse Erasmushogeschool, wanneer we hem vragen wie zich nu het meest ongerust moet voelen. "Niet ideologisch natuurlijk, maar iedereen erkent de macht van Google."
'Als Google seksistisch is, in de houdgreep van een cultuur van politieke correctheid zit, of een geheime burcht is voor alt-right reactionairen, dan zou dat verregaande gevolgen hebben'
En Google is niet neutraal, zoals geen enkele technologie dat is. Welke kant algoritmes kiezen is niet duidelijk. Google wil de wereld doen geloven dat het er alles aan doet om een zo divers mogelijk personeelsbestand uit te bouwen met een duidelijke boodschap: hoe diverser ons personeel, hoe neutraler ons algoritme.
Maar strookt dat statement met de werkelijkheid? Dat vraagt Ezra Klein, hoofdredacteur bij nieuwswebsite Vox, zich af. "Achter de furie over de Google-memo zit een gevoel van onbehagen over de onzichtbare en onaantastbare macht van Google en bij uitbreiding heel Silicon Valley. Als Google seksistisch is, in de houdgreep van een cultuur van politieke correctheid zit, of een geheime burcht is voor alt-right reactionairen, dan zou dat verregaande gevolgen hebben." Of hoe we een zoekmachine die geprogrammeerd wordt door seksisten of racisten kunnen missen als de pest.
Filterbubbel
De monopoliepositie van bedrijven als Facebook en Google is een extra probleem. Wie graag hamburgers eet, kan McDonald's heel gemakkelijk links laten liggen en kiezen voor Quick. Een alternatief voor een zoekmachine ligt minder voor de hand.
Het is niet ondenkbaar dat er, mogelijk zelfs onbewust, vooroordelen van die rijke, witte mannen doorsijpelen in het algoritme dat ons gidst
Dat maakt het diversiteitsbeleid van Google net iets interessanter om volgen dan dat van een hamburgertent. "Als zulke bedrijven enkel gestuurd en bevolkt worden door rijke, witte mannen, kan daar niet anders dan ellende van komen", zegt Caudron. Het is niet ondenkbaar dat er, mogelijk zelfs onbewust, vooroordelen van die rijke, witte mannen doorsijpelen in het algoritme dat ons gidst.
Hoe je het draait of keert: mensen vertrouwen de zoekbalk van Google. Ook nog na de brexit en de verkiezing van Donald Trump. Nochtans zijn begrippen als 'echokamers' en 'filterbubbels', waarin berichten worden geserveerd die vooral moeten bijdragen tot een gevoel van welbehagen, geen onbekenden meer.
"Je mag nooit vergeten dat Google heel wat factoren in acht neemt om jou relevante zoekresultaten te tonen", zegt Ike Picone, professor communicatiewetenschappen (VUB). "Toen de auteur Eli Pariser tijdens zijn wereldberoemde TED-talk in 2011 waarschuwde voor de filterbubbel, nam hij niet Facebook, maar Google als voorbeeld." Zoekgeschiedenis, locatie, tijdstip en wat je allemaal op andere Google-diensten uitvreet, bepalen samen welk zoekresultaat je te zien krijgt.
'Google wil de hele wereld transparant maken, behalve één ding: zijn eigen algoritme dat voor ons informatie ontsluit'
Neutrale pragmatici
Dat die overwegingen waarop de zoekalgoritmes gebouwd worden een maatschappelijke impact hebben, is collateral damage voor de zoekgigant. Voor de wereld waarin wij leven, reiken de gevolgen verder. Zo toonde onderzoeker Robert Epstein in 2014 al aan dat de rangschikking van zoekresultaten stemgedrag kan beïnvloeden. Hij stelde tijdens de verkiezingen in India vast dat 12 procent van de stemmen van onbesliste kiezers beïnvloed kunnen worden door de rangschikking van zoekresultaten.
Informatie die we via Google vinden, is dus altijd gekleurd. Maar waar die precies vandaan komt, weten we niet. "Google wil de hele wereld transparant maken, behalve één ding: zijn eigen algoritme dat voor ons informatie ontsluit", zegt Tom Evens, professor communicatiewetenschappen (UGent).
Dat past volgens Caudron perfect in de ideologie van Silicon Valley. "Ze doen zich voor als neutrale pragmatici die met behulp van technologie onze problemen zullen oplossen, maar in de kern zijn ze antidemocratisch."