Er zijn grenzen aan transparantie (in het belang van de burger)
Manuel Sintubin is geoloog aan het departement Aard- en Omgevingswetenschappen van de KU Leuven.
Naar aanleiding van de fipronilaffaire was de verontwaardiging weer groot omdat het Federaal Agentschap voor Voedselveiligheid niet alle informatie waarover ze beschikken, publiek gemaakt heeft. De burger heeft daar tenslotte toch recht op. Alle cijfers, alle onderzoeksresultaten open en bloot op tafel … in naam van de transparantie. De burger heeft er dan misschien recht op, maar toch moet de vraag gesteld worden of de burger er ook iets aan heeft, aan al dat feitelijke materiaal, al die onderzoeksresultaten, statistische analyses, en zo meer. Of zijn er grenzen aan de transparantie in het belang van de burger.
Deze vraag stel ik me al een tijdje in het kader van de problematiek van de door de gaswinning geïnduceerde aardbevingen in het Nederlandse Groningen. Sinds de Huizinge-aardbeving, nu 5 jaar geleden, worden alle onderzoeksrapporten gewoon ‘op het internet gesmeten’, zogezegd als blijk van transparantie naar de maatschappij.
Maar wat zie je gebeuren? Dat al die gedeelde onderzoeksresultaten ten prooi vallen aan een plaag van cherrypicking. Uiteindelijk vindt om het even wie wel een onderzoeksresultaat, een aanname, een veronderstelling, een conclusie dat zijn/haar grote gelijk bevestigt. Vooral actievoerders van alle mogelijke pluimage en politici zijn in dit bedje ziek. Al te graag pakken zij uit met net die paragraaf uit een of ander onderzoeksrapport dat in hun kraam past. Kakofonie verzekerd!
Maar ook zelfverklaarde experten gaan aan de slag met al die onderzoeksresultaten. Zij brouwen een eigen – alternatieve – wetenschap, die steeds verder komt te staan van de ‘echte’ wetenschap. Deze alternatieve wetenschap, doorgaans vrij eenvoudig en vol met zekerheden, begint een eigen leven te leiden. Het gaat er bij al wie geen kennis van zaken heeft, in als zoete koek. De ‘echte’ wetenschap krijgt geen kans meer de aanhangers van deze alternatieve, van de realiteit ontkoppelde, wetenschap nog van gedacht te doen veranderen. De ‘echte’ wetenschap biedt immers geen zekerheden, geeft geen gemakkelijke antwoorden op de vragen waarmee de betrokken burger zit.
Uiteindelijk vindt om het even wie wel een onderzoeksresultaat, een aanname, een veronderstelling, een conclusie dat zijn/haar grote gelijk bevestigt. Vooral actievoerders van alle mogelijke pluimage en politici zijn in dit bedje ziek
Een totale transparantie, waarbij alle informatie droogweg gedeeld wordt met het publiek, dreigt dan ook als een boemerang terug te keren. Zonder heldere duiding heeft dit gewoon geen zin. Dit hebben we ook deze week meegemaakt op het moment dat cijfermateriaal over de fipronilconcentraties begon te circuleren. De daaropvolgende kakofonie over de betekenis van de gemeten fipronilwaarden heeft uiteindelijk meer kwaad dan goed gedaan. Hoelang heeft het geduurd alvorens op een heldere manier werd uitgelegd wat nu het verschil is tussen een productnorm, een acute referentiedosis of een acceptabele dagelijkse inname? Veel te lang …
Als burger hoef ik niet toegang te hebben tot alle mogelijke onderzoeksresultaten en cijfermateriaal. Wat ben ik daarmee? Laat de experten toch hun werk doen. Wat ik als burger wel wil, is ten gepaste tijde een eenduidige, wetenschappelijk onderbouwde communicatie door die experten, die de focus legt op duiding en contextualisering.
Als burger hoef ik niet toegang te hebben tot alle mogelijke onderzoeksresultaten en cijfermateriaal. Wat ben ik daarmee? Laat de experten toch hun werk doen
Voor dergelijke communicatie is het echter de kunst om een balans te vinden tussen wat wel publiek te maken en wat niet. Maar met dergelijke grenzen aan transparantie kan ik als burger gerust leven.