Kenia gaat na verkiezingsuitslag verder als gepolariseerd land
Kenia gaat na de herverkiezing van president Uhuru Kenyatta verder als een politiek en etnisch gepolariseerd land. Zeker vierentwintig mensen zijn sinds de stembusgang van vorige week dinsdag om het leven gekomen door politiekogels, stelt de Nationale Commissie voor Mensenrechten. De meeste doden vielen sinds Kenyatta vrijdagavond werd uitgeroepen tot verkiezingsoverwinnaar.
De slachtoffers vielen op plekken waar veel aanhangers wonen van de verliezer van de verkiezingen, Raila Odinga. Het gaat om de stad Kisumu en de sloppenwijken Kibera en Mathare in Nairobi. Oppositiepolitici wilden zaterdag in Kibera hun supporters sussen maar ze werden door verjaagd door traangas van de politie.
Op andere plekken in Nairobi vierden supporters van president Kenyatta juist feest. De contrasterende scènes passen in het beeld dat de krant Daily Nation zaterdag schetste, van een door de verkiezingen 'verdeeld' en 'gekneusd' Kenia. Een andere krant, The Standard, rept van een land dat "is verdeeld na een emotionele en tweespalt zaaiende verkiezingsperiode".
Kenia's proces van verkiezingen is in menig opzicht een heel eind gekomen sinds de jaren tachtig, toen het land een eenpartijstaat was. Kiezers komen in groten getale opdagen. In 2010 werd na een volksraadpleging een nieuwe Grondwet aangenomen. Kenia's kiescommissie kreeg dit jaar opnieuw kritiek, maar bij elke verkiezingsronde wordt in elk geval getracht de hiaten te vullen in het systeem van stemmen tellen.
In het systeem van winner takes all pompen politici steeds grotere sommen geld rond en zetten ze bevolkingsgroepen tegen elkaar op
Tegelijkertijd bestendigen Kenia's verkiezingen een klimaat van etnische rivaliteit. In het presidentiële systeem van winner takes all pompen politici steeds grotere sommen geld rond en zetten ze bevolkingsgroepen tegen elkaar op. "In onze tribale wereld is de inzet verhoogd tot het niveau van leven en dood", aldus commentator Tee Ngugi in de weekendkrant The EastAfrican.
President Kenyatta verklaarde vrijdag in zijn overwinningstoespraak dat hij de hand reikt aan de oppositie. "Samen zullen we dit land ontwikkelen", zei hij. Volgens velen is dat wat Kenia nodig heeft. Maar of Kenyatta zijn woorden schraagt met daden mag worden betwijfeld. Zijn eerste regeerperiode werd gekenmerkt door corruptieschandalen en het uitdelen van bestuursfuncties aan zijn eigen bevolkingsgroep de Kikuyu's en aan de Kalenjins van vicepresident William Ruto.
Oude wroegingen
Dat de Kikuyu-Kalenjin-alliantie nu verder gaat, vergroot het ressentiment onder de Luo's van Raila Odinga. Kenia heeft sinds de onafhankelijkheid in 1963 steeds een Kikuyu gehad als president, met uitzondering van Daniel arap Moi - een Kalenjin.
De verstandscoalitie tussen de Kikuyu Kenyatta en de Kalenjin Ruto wordt overigens gezien als een potentiële rem op het verkiezingsgeweld in Kenia. De hevige confrontaties van na de verkiezingen in 2007 vonden vooral plaats tussen Kikuyu's en Kalenjins, groepen met oude wroegingen over en weer over onder meer grondbezit. Kenyatta en Ruto werden voor hun veronderstelde rol in het geweld aangeklaagd door het Internationaal Strafhof. Ze gingen samenwerken om het hof buitenspel te zetten en in 2013 wonnen ze de verkiezingen. De Kikuyu's en de Kalenjins staan nu dus nog steeds aan dezelfde kant, al is de vraag wat er gebeurt rond de volgende verkiezingen, in 2022.
Het diepe wantrouwen tussen regering en oppositie wordt versterkt door twijfels over de verkiezingsuitslag
Het huidige, diepe wantrouwen tussen regering en oppositie wordt versterkt door de twijfels die zijn gezaaid over de legitimiteit van de verkiezingsuitslag van vorige week. Oppositieleider Odinga liet de ene opzienbarende claim van verkiezingsfraude volgen door de andere. Maar hij levert geen hard bewijs en maakt het zo makkelijk voor de tegenpartij om hem weg te zetten als slecht verliezer en onruststoker. Terwijl er op zichzelf nog wel vraagtekens zijn te plaatsen bij de officiële uitslag. Bovendien is er nog geen opheldering over de moord die kort voor de verkiezingen werd gepleegd op de IT-expert van de kiescommissie.
Halve eeuw
De verkiezingsuitslag betekent ook dat Kenia zich kan voorbereiden op het einde van de dynastieke rivaliteit tussen de Kenyatta's en de Odinga's, een rivaliteit die al een halve eeuw de politiek domineert. In de jaren zestig marginaliseerde Jomo Kenyatta als president zijn plaatsvervanger Oginga Odinga. Raila Odinga is inmiddels 72 en deed dit jaar wellicht zijn laatste gooi naar het presidentschap. Uhuru Kenyatta begint volgens de Grondwet aan zijn laatste termijn.
Opvolgers staan er niet klaar binnen de twee families. Een naam die wel wordt genoemd met het oog op het presidentschap in 2022 is die van vicepresident William Ruto. Hij hoopt beloond te worden door president Kenyatta, die moet zorgen voor de cruciale steun van de Kikuyu-gemeenschap. Onder een deel van de machtige Kikuyu-elite bestaat echter weerstand tegen de Kalenjin Ruto.
Wie ook een rol voor zichzelf ziet weggelegd, is de secondant van Raila Odinga in de recente verkiezingen, Kalonzo Musyoka. Hij is van weer een andere etnische groep. En zo zal Kenia verdergaan met het voortdurende schaakspel van de etnische politieke allianties.