Schaarste op de markt: boterprijs stijgt naar ongekende hoogte
De boterprijs gaat door het dak. In anderhalf jaar is hij gestegen van 2,75 euro per kilo tot 6,5 euro. Dat komt door een combinatie van schaarste op de markt en de wereldwijde (herwonnen) populariteit van echte boter. "Ook bij ons zullen bakkers de hogere prijzen moeten doorrekenen", zegt Luc De Boey van Bakkers Vlaanderen.
Begin dit jaar nog bespoten hopeloze melkveehouders bij wijze van protest het kantoorgebouw van de Raad van de Europese Unie met een ton melkpoeder. Wat ze nog kregen voor hun melk, voldeed amper om hun kosten te dekken. Net dat instorten van de melkprijs ligt nu mee aan de torenhoge boterprijs. Het dieptepunt lag in juni 2016, volgens de agrarische nieuwssite Nieuweoogst.nu. Een fles melk was toen goedkoper dan een fles water. Dat was een rechtstreeks gevolg van het instorten van de prijzen voor diverse soorten kaas, melkpoeder en boter, vooral door de Russische boycot van EU-voedingswaren.
Daarop werkte de EU vorige zomer een steunpakket uit voor de melkveehouderij, waardoor onder meer voorraden werden opgekocht tegen een vaste prijs. Er werd met andere woorden opnieuw een boterberg aangelegd. Ook grote hoeveelheden mageremelkpoeder werd tegen een vaste maar zeer lage prijs opgekocht. Die laatste interventie maakte van dat mageremelkpoeder het slechtst renderende product uit de sector.
Nu wordt bij de verwerking van melk, voor zover mogelijk, altijd gekeken naar de productcombinatie die de hoogste toegevoegde waarde oplevert. Mageremelkpoeder krijg je door melk af te romen: dat proces levert magere melk en room op. Die laatste kan worden opgewerkt tot boter. Doordat de melkverwerkers minder mageremelkpoeder aanmaakten en meer kaas en weiproducten - smaakgevers in kaastypes als ricotta - nam dus tegelijkertijd ook het aanbod room af. Daarop begon de boterprijs te stijgen.
'Cholesterolangst'
De boterrally bereikt ondertussen echter een dusdanige hoogte, dat de schaarste op de markt slechts een deel van de verklaring is. De rest kan uitgelegd worden door het feit dat boter een hernieuwde populariteit geniet. In het verleden was het namelijk altijd zo dat bij een forse stijging van de boterprijs de afnemers op zoek gingen naar goedkopere vervangers, zoals margarine. Dit keer niet. Dat komt - zo denkt men - omdat na decennia van 'cholesterolangst' in Europa en Noord-Amerika het taboe rond 'echte' boter wat weggevallen is. "Mensen willen weer natuurlijke producten eten. En dat maakt boter populair. Consumenten aten een tijdlang minder boter omdat de wetenschap zei dat het slecht voor de gezondheid was. Maar daar wordt nu wat genuanceerder over gedacht", zegt Klaas Johan Osinga, senior advisor van de Nederlandse Land- en Tuinbouworganisatie.
'Mensen willen weer natuurlijke producten eten. En dat maakt boter populair'
Fastfoodbedrijven spelen daar in hun marketing al langer op in. McDonald's maakt zijn ontbijtmuffins en bagels sinds twee jaar met boter in plaats van vloeibare margarine in. De knoflooksaus van de buttery cheeseburger bij Burger King wordt ook met echte boter bereid. In de Verenigde Staten heeft de boterprijs deels daardoor twee jaar lang recordhoogtes bereikt. In Mexico stijgt de vraag explosief. Ook Iran en Zuidoost-Azië gebruiken steeds meer boter. In Azië komt dat door een snel groeiende banket- en bakkerijsector, een heel belangrijke afnemer van boter.
Botercroissant in gevaar
Die prijsstijging zien we overigens ook in ons land. "Wij raden onze 1.200 leden aan om de gestegen boterprijs stilaan door te rekenen", zegt Luc De Boey, voorzitter van de economische commissie bij Bakkers Vlaanderen. "De prijs blijft maar stijgen en het einde lijkt nog niet in zicht." De Franse koepelorganisatie vreest dat de productie van de botercroissant gevaar loopt.
De in 2016 aangelegde Europese boterberg is ondertussen gesmolten als sneeuw voor de zon. In juli 2016 lag er ruim 102.000 ton boter in de voorraadhuizen. Een jaar later is er nog maar 227 ton over. Sommigen spreken van een heuse schaarste tegen het eind van dit jaar.