Gentse roulette: wat wordt het voor 508 personeelsleden van de stad Gent?

Minister Homans vernietigt 508 benoemingen van de stad Gent. Waarover gaat het? Blijkbaar heeft de stad Gent 508 contractuelen bevorderd in een statutaire betrekking, met andere worden definitief benoemd. Wie heeft het recht aan zijn kant? Dat is de vraag die zowat elke journalist de auteur vandaag heeft gesteld.
opinie
Opinie

Ria Janvier is gewoon hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen. Zij is specialiste ambtenarenrecht en personeelsmanagement in de publieke sector.

Eerst even enkele uitgangspunten. De gelijke toegang tot de openbare dienst behoort tot de fundamentele principes van het ambtenarenrecht. Iedereen die een functie bij de overheid ambieert, moet daartoe de kans krijgen. Dit veronderstelt een open vacature waaraan het bestuur voldoende ruchtbaarheid moet geven, en het slagen voor een objectief vergelijkend wervingsexamen. Dat geldt op zich zowel voor contractuele als voor statutaire betrekkingen. Wie via een achterpoortje is toegekomen, moet daarvan de gevolgen dragen. Soms moest een aanstelling snel gaan of ging het toch maar om een tijdelijke tewerkstelling, geen probleem dan met al die formaliteiten, toen toch niet.

Het gelijkheidsprincipe wat betreft de toegang tot (en let op, ook de bevordering in) de openbare dienst staat juridisch als een paal boven water, de Raad van State zal minister Homans op dit punt zeker niet tegenspreken. Dat deze juridische benadering voor individuen die toentertijd, zich van geen kwaad bewust, voor een job bij de overheid zijn gegaan, zorgt zonder meer voor de nodige menselijke frustraties, ook dat is waar. Maar het overheidsbestuur zou beter moeten weten, door hun medewerkers die zich in die situatie bevinden, te stimuleren om deel te nemen aan een objectief wervingsexamen, dat is een kwestie van behoorlijk personeelsmanagement.

De wet is hard, maar het is nu eenmaal de wet

Vraag is in de eerste plaats of alle 508 bijna-gelukkigen allemaal via de grote voordeur en niet al ‘stoemelings’ in (stads)dienst zijn getreden. Dat is het eerste wat de stad Gent zal moeten kunnen aantonen. In dubio pro reo: laat de stad Gent even het voordeel van de twijfel. Zelf heb ik een spontane twijfel, want ik kan mij voorstellen dat in die groep van 508 er toch wel enkele personen zijn die jaren geleden als gesubsidieerd contractueel personeelslid zijn aangeworven. Het zogenaamde ‘gescostelsel’ was anno 1986 bedoeld als een tewerkstellingsmaatregel, met in se een tijdelijke tewerkstelling voor ogen, die echter bij nader toezien nogal permanent bleek uit te vallen. Opnieuw, hoogst vervelend voor de betrokken individuen in die positie: dura lex, sed lex. Opnieuw: achterdeur, geen toegang via de Hoofdpoort (om in Gentse termen te blijven), spijtig.

Creatieve oplossing

Nu, het Gentse stadsbestuur is blijkbaar zeer creatief geweest om de al in dienst zijnde contractuele personeelsleden te ‘regulariseren’. Opnieuw weer wat achtergrondinformatie. De Vlaamse regering heeft in 2007 een besluit getroffen dat de contouren aangeeft voor onder andere het loopbaanstelsel van het personeel van de Vlaamse lokale besturen.

Die krijtlijnen vormen, net zoals in tal van sporten, de marge waarbinnen de lokale overheden zich kunnen bewegen om hun eigen statuut vorm te geven. Het moet gezegd dat de Vlaamse regering behoorlijk vooruitstrevend was door ook aan de contractanten de mogelijkheid te bieden om te bevorderen. Bevorderen houdt in dat een personeelslid overgaat naar een hogere functie op de hiërarchische ladder, beter bezoldigd, logischerwijze dan ook met een andere taakinhoud: deskundiger, verantwoordelijker, noem maar op.

Om een en ander beter te begrijpen, zou ik nu een tekeningetje moeten kunnen maken. De bedoeling was om definitief benoemde personeelsleden (code A) te bevorderen naar een hogere functie (code C). Dezelfde aanpak voor contractanten: bevordering van de beginsport op de ladder (code B) naar een hogere trap (code D). Wat doet de stad Gent? Kruisen: van B naar C. Deze handelswijze lijkt strijdig met de goede bedoelingen van de Vlaamse regering. Neem het tegenovergestelde voorbeeld: als een bestuur haar definitief benoemde personeelsleden wil dwarsbomen, zou het alle bevorderingsbetrekkingen contractueel vacant kunnen verklaren, anders uitgedrukt van A naar D. U volgt? De definitief benoemde personeelsleden (A) kunnen dan wel meedingen (D), maar wie zal zijn ambtenarenstatus inruilen (B) voor een bevordering naar een contractuele functie?

Trouwens, ook een bevordering moet men verdienen. Het lijkt verwonderlijk dat op de kop de 508 beoogde contractanten met de nodige anciënniteit de geknipte figuren zijn voor deze hogere functies. Ook dat dient te worden geobjectiveerd. Soms moet zelfs een overheid eens buiten de lijnen ‘durven’ kleuren, per slot van rekening is dat ook min of meer de slagzin van onze zusteruniversiteit in Gent. Maar er zijn grenzen, en de lijntjes zijn lijnen als het op de tewerkstelling in de publieke sector aankomt.

Altijd maar minder ambtenaren

Voor de goede orde: de mogelijkheid om ook als contractant een volwaardige loopbaan te doorlopen, is er gekomen omwille van de gestage toename van de contractuele tewerkstelling. Dit fenomeen doet zich voor bij alle Belgische lokale overheden: momenteel is nog slechts 1 op 3 definitief benoemd, de andere personeelsleden zijn tewerkgesteld met een gewone arbeidsovereenkomst. De theorie heeft zich aangepast aan de praktijk: de Vlaamse lokale overheden beschikken nu simpelweg over de keuze tussen de statutaire en de contractuele aanwerving.

Maar niets is wat het lijkt. Zou het kunnen dat het Gentse stadsbestuur op de valreep haar contractanten een mooi geschenk heeft willen aanbieden?

In de ambtenarenpensioenregeling bestond van oudsher de praktijk dat wanneer een overheidscontractant naderhand definitief benoemd wordt, zijn jaren tewerkstelling – let wel: onder bepaalde voorwaarden – werden overgeheveld van de werknemerspensioenregeling naar het ambtenarenpensioensysteem. De regering-Michel besliste bij haar aantreden dat hieraan een einde zou worden gesteld, en dat voor alle benoemingen na 9 oktober 2014, de datum van het federaal regeerakkoord. Deze nieuwe regeling staat bekend als het gemengd pensioen. De voorbereidende teksten liggen klaar voor goedkeuring, maar de pensioenminister heeft wel toegegeven op de datum waarop die regeling zal ingaan. Wordt het 1 december 2017? Dat zou een godsgeschenk zijn voor de 508 Gentse te bevorderen contractanten.

Wat is eigenlijk de eigenheid van de openbare dienst?

De kern van de zaak is echter dat er al jaren in de feiten sprake is van een toenemende contractualisering van de arbeidsverhoudingen in de publieke sector. Alle actoren staan erbij en kijken ernaar. Het valt te betreuren dat in België tot hiertoe nog steeds geen open en constructieve discussie is gevoerd over de eigenheid van de openbare dienst en in het verlengde daarvan, de ambtelijke rechtspositie.

In volle komkommertijd, bij het tot stand komen van het zomerakkoord, hadden de media geen aandacht voor de principebeslissing dat voortaan op federaal niveau enkel nog contractanten in dienst zullen worden genomen, uitzondering gemaakt voor de gezagsfuncties zoals de politie. Nu zijn plotsklaps alle ogen gericht op een beslissing van het Gentse stadsbestuur. Wellicht waait ook deze storm weer even snel over als die is opgestoken, maar zonder dat wij het lef hebben om in te gaan op de essentie: hoe kan het recht ondersteunend zijn om zo optimaal mogelijk tegemoet te komen aan de noden van een moderne en performante overheid? Meer moet dat niet zijn, los van enig politiek gehakketak, alstublieft, daar zal iedereen wel bij varen.

 

VRT Nieuws wil op deredactie.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Meest gelezen