Van vereerd naar veroordeeld: Vlaanderen worstelt met donker verleden

Historicus en rector van de Universiteit Antwerpen Herman Van Goethem brak de discussie open. Hij stelde zich vragen bij de Cyriel Verschaevestraat in Lanaken, Zoersel, Marke en Puurs. "Verschaeve de Vlaamsgezinde, jawel, maar tijdens Wereldoorlog II ook vurige propagandist van het nationaalsocialisme."

De burgemeester van Lanaken, Open Vld'er Marino Keulen, nam zijn oproep ter harte. Hij wil absoluut af van de Cyriel Verschaevestraat in zijn gemeente. "De man is ter dood veroordeeld op het einde van Wereldoorlog II omdat hij voor nazi-Duitsland koos", zegt Keulen. "Het is ondenkbaar dat anno 2017 nog een straat naar hem is vernoemd."

Er zijn in Vlaanderen nog vier gemeentes met een straat, laan of plein dat genoemd is naar de dichter en collaborateur Verschaeve. De reden is dat Verschaeve als dichter in hoog aanzien stond, geliefd was bij flaminganten door zijn Vlaamse strijd en de collaboratie lang verzwegen is. 

'Thema leeft niet'

"Pas vanaf 1973 kreeg Verschaeve bekendheid in negatieve zin doordat leden van de extreemrechtse Vlaamse Militanten Orde zijn resten in Oostenrijk opgroeven en naar Alveringem overbrachten", vertelt Tamar Cachet van studiecentrum CegeSoma. "Dat had veel stof doen opwaaien. Maar eigenlijk kwam het debat pas vanaf de jaren 90 echt op gang door de werken van onderzoekers Luc Huysse en Bruno De Wever."

Geen van de vier burgemeesters met een Verschaevestraat, -laan, of -plein wil daar verandering in brengen. In de meeste gemeentes krijgen we als reden dat het thema niet leeft onder de lokale bevolking. In de gemeente Puurs is dat anders. Daar ligt een Verschaevestraat om de hoek van het Fort van Breendonk, een werk- en doorgangskamp van de nazi's.

De discussie in Puurs kwam dit jaar op gang op aangeven van inwoner Louis Van Beneden, wiens twee broers de deportatie niet overleefden. Burgemeester Koen Van den Heuvel (CD&V) hield uiteindelijk een referendum onder de inwoners van de Cyriel Verschaevestraat. Met 22 stemmen tegen en 2 voor, is toen beslist om de straatnaam te behouden. 

Op dit moment is Van den Heuvel in China en niet bereikbaar, maar na het referendum zei hij: "Als de bewoners geen vragende partij zijn, dan houdt het voor mij op." 

Bevolking kiest

Ook oppositiepartij N-VA steunt dat. Zij hielden enkele weken voor het referendum zelf al een petitie in de straat, die op dezelfde uitslag eindigde. "We moeten luisteren naar de stem van de bevolking", zegt Jan van Camp van N-VA Puurs. "We kunnen zo'n beslissing niet door de mensen hun strot rammen."

Historici vinden nochtans dat het debat verder moet gaan dan het consulteren van de inwoners van de straat, die vooral bezorgd zijn of ze hun post nog zullen krijgen. "Het gaat hier niet over lokale namen", zegt historicus Bruno De Wever (UGent). "Verschaeve was een dichter die zijn pen ten dienste heeft gesteld van het nazisme."

Maar Van Camp wil zich daar niet over uitspreken. Op de vraag of hij Cyriel Verschaeve een omstreden figuur vindt, wil hij niet ingaan. Nochtans zijn er drie historische figuren over wie historici het eens zijn dat er meer reden is om hen te veroordelen dan te vereren: koning Leopold II, de Franse veldmaarschalk Foch en Cyriel Verschaeve. 

"Al telt Vlaanderen wel meer problematische straatnamen en monumenten", zegt De Wever. "Zoals het standbeeld van Godfried van Bouillon op het Koningsplein in Brussel. Of dat van missionaris Pieter-Jan de Smet in Dendermonde. Je zult geval per geval moeten kijken en erover discussiëren. Het kan helpen om duiding toe te voegen, maar een standbeeld of straatnaam is en blijft een eerbetoon."