Tijd dat ons land eens echt onderzoekt wat er misloopt in onze samenleving
Koert Debeuf is Europees directeur van The Tahrir Institute for Middle East Policy en verbonden aan de Universiteit van Oxford.
In De Morgen (22/08) verscheen een belangrijk artikel over de as van het jihadisme. Die loopt van Brussel over Roubaix naar Parijs. Daarna gaat één route via Toulouse en Catalonië naar Noord-Marokko, terwijl een andere via Marseille naar Algiers gaat. De as bestaat al dertig jaar als een soort snelweg voor drugstrafiek. Nu dient ze als een noord-zuidlijn voor terrorisme en jihadisme.
De vraag is hoe we die jihadroute kunnen doorknippen. Maar om die te kunnen beantwoorden, moeten we eerst weten waar het belangrijkste probleem ligt. Sommigen zullen beweren dat dit de Brusselse kanaalzone is, meer bepaald Molenbeek en Vilvoorde. Anderen wijzen richting Catalonië. En nog anderen zullen zeggen dat de oorsprong van alles te vinden is in Marokko. En dan zijn er nog diegenen die denken dat we de problemen zullen oplossen door opnieuw onze binnengrenzen te bewaken, meer bepaald die tussen België, Frankrijk en Spanje.
Ik denk eerder dat er niets door te knippen valt. Ons beleid vandaag is immers niets anders dan symptoombestrijding. We menen een diepgaand probleem van terrorisme te kunnen bestrijden door bijvoorbeeld “Molenbeek op te kuisen”, om minister van Binnenlandse Zaken, Jan Jambon (N-VA), te citeren. Maar ook al bewaken we onze grenzen, kuisen we Molenbeek en Vilvoorde en Roubaix en Parijs en Ripoll en Barcelona op, toch zal dit de voedingsbodem van terrorisme niet wegnemen. Het zal die enkel verplaatsen. Net zoals het oprollen van netwerken van mensensmokkel naar Libië enkel zal leiden tot nieuwe, andere netwerken en nieuwe andere routes.
Hoe moeten we terrorisme dan wél bestrijden? Dat is een vraag die in België nooit op een serieuze manier is gesteld
Hoe moeten we terrorisme dan wél bestrijden? Dat is een vraag die in België helaas nooit op een serieuze manier is gesteld. Ons land heeft het hoogste aantal Syrië-strijders per capita van de hele westerse wereld. Toch is er nooit een diepgaand onderzoek gevoerd naar de oorzaken daarvan. Ter vergelijking, Jordanië heeft het meeste Syrië-strijders per capita van de Arabische wereld. De Jordaanse regering beschikt over drie zeer uitgebreide wetenschappelijke onderzoeken waarin geen enkel detail over het hoofd wordt gezien. Bovendien doen die onderzoeken aanbevelingen die geen rekening houden met lange tenen.
In België daarentegen wordt de Commissie voor Terrorismebestrijding van het Vlaams Parlement bijeengeroepen om het non-nieuws over zes geradicaliseerde kleuters te bespreken. We verspillen onze tijd en energie aan loze vergelijkingen tussen jihadisme en nazisme. We discussiëren halve zomers over het al dan niet verbieden van boerkini's. We denken nog steeds dat salafisme de grote boosdoener is, terwijl elk recent internationaal wetenschappelijk onderzoek dit tegenspreekt.
Oorzaken
Uit zowat elk onderzoek blijkt dat jihadisten over het algemeen weinig kennis hebben van de islam en vaak de Koran nooit hebben gelezen. Slechts een minderheid was werkloos voor hun radicalisering. Bovendien heeft een aanzienlijke minderheid een hogere opleiding genoten. Kortom, religiositeit, een gebrekkige opleiding of werkloosheid zijn niet de factoren die leiden tot terrorisme.
Veel belangrijkere factoren zijn onvervulde ambities, het gevoel het slachtoffer te zijn van een onrechtvaardige behandeling en het gevoel niet aanvaard te worden. Om toch maar iemand te kunnen zijn, belanden velen in de criminaliteit, voornamelijk in de drugshandel. Wanneer dan een figuur verschijnt die hen een shortcut naar het heldendom belooft, net als een vriendengroep waar ze wel iemand kunnen zijn, bezwijkt een aantal onder hen.
'In België wordt de Commissie voor Terrorismebestrijding van het Vlaams Parlement bijeengeroepen om het non-nieuws over zes geradicaliseerde kleuters te bespreken'
Het feit dat dit proces zich in België meer voordoet dan in andere landen, zou ons tot nadenken moeten stemmen. Het wordt tijd dat ons land eens echt onderzoekt wat er misloopt in onze samenleving. De uitkomst van het onderzoek zal complex zijn, en wellicht onaangenaam. Maar het zal in elk geval meer opleveren dan nog meer te roepen en te polariseren.